سازمان همکاری شانگهای؛ بزرگترین ذخیره گاه نفت و گاز جهان

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ،هجدهمین نشست سران سازمان همکاری شانگهای، در شهر چینگدائو چین در حال برگزاری است. در این نشست سران 8 کشور عضو و 4 کشور ناظر و همچنین مسوولان سازمان‌های بین المللی حضور داشتند. این سازمان با افزایش جمعیت به 3 میلیارد نفر و پهنه سرزمینی به 35 میلیون و 972 هزار کیلومتر مربع به یکی از بزرگترین قدرت های منطقه ای جهان تبدیل شده است که منافع دو جانبه و چندجانبه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای اعضا و شرکای اقتصادی غیر عضو دارد. توسعه همکاری موثر در امور سیاسی، اقتصاد، تجارت، علوم و فناوری، فرهنگ، آموزش، انرژی، حمل و نقل، حفاظت از محیط زیست و غیره در ماده ۱ منشور سازمان همکاری شانگهای (Shanghai Cooperation Organization-SCO) و بیانیه تاسیس این سازمان بیان شده است. همچنین انرژی جزو قابلیتهای این سازمان به شمار می رود. سازمان همکاری شانگهای در اصل یک پیمان نظامی- امنیتی است تا یک پیمان اقتصادی و تجاری. در این راستا درحالی که روسیه بیشتر بر فعالیت های سیاسی - نظامی سازمان تأکید می کند، دولتمردان چین به دنبال پیش بردن اهداف سیاسی- امنیتی به وسیله طرح های اقتصادی درون این سازمان هستند. در درون سازمان چین خواستار امنیت منابع انرژی و بازار است و روسیه در پی تقویت هرچه بیشتر نفوذ سنتی خود در محیط امنیتی پیرامونی خود است. نگاهی به کشورهای عضو این پیمان، نشان می دهد که آنها قابلیت آن را دارند تا در دهه های آینده یکی از بزرگترین قطبهای بین المللی اقتصاد، تجارت، سرمایه گذاری خارجی، انرژی و نظامی را در جهان شکل دهند، بدین ترتیب، برخورداری از قلمرو جغرافیایی وسیع، جمعیت زیاد، منابع انرژی گسترده، سلاحهای هسته ای، نیروهای مسلح قابل توجه، حق وتو در شورای امنیت و عوامل دیگر به این سازمان پتانسیل اقتصادی، سیاسی و نظامی بالایی می بخشد. سازمان همکاری شانگهای بیشترین حجم ذخایر انرژی نفت و گاز دنیا را دارد. در این میان، ایران و روسیه بالاترین ظرفیت انرژی را دارند. ایران رتبه سوم ذخایر نفتی جهان و رتبه اول گاز جهان را در کنار روسیه که دارای رتبه دوم گاز و از کشورهای دارای نفت جهان است، عهده دار است. کشورهای عضو سازمان بیش از 22درصد ذخایر نفت دنیا و حدود 44 درصد ذخایر گاز دنیا را در اختیار دارند. جنبه مهم منافع جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای منافع اقتصادی و انرژی است. در این حوزه نیز کشورهایی که این سازمان را پیش می برند (چین و روسیه)، به رغم اینکه بعضی هم پوشانی با منافع اقتصادی ما دارند، اما در جنبه های مهمی رقیب ایران محسوب می شوند. چین در بازارهای منطقه از جمله در آسیای مرکزی یکی از رقبای جدی ایران محسوب می شود و حضور و نفوذ روزافزون آن در این منطقه از منظر اقتصادی می تواند تهدیدی برای ایران محسوب شود. در سوی دیگر، روسیه در حوزه انرژی با ایران رقابت جدی دارد و هرچه ایران در این حوزه به ویژه در کریدورهای انرژی حاشیه ای تر شود، منافع روسیه به نحو بهترین تامین می شود. لذا در حوزه اقتصادی به ویژه مباحث اقتصادی استراتژیک، منافع مشترک چندانی بین ایران و کشورهایی که سازمان شانگهای را به پیش می برند (روسیه و چین)، حداقل تاکنون وجود ندارد. البته این بدان معنا نیست که ایران در این سازمان نباید حضور داشته باشد و نقش آفرین نباشد. حضور در سازمان شانگهای برای ایران مفید است، اما طرح انتظارات و تعریفی که از این سازمان در سیاست خارجی ما انجام می شود، نباید با واقعیت فاصله زیادی داشته باشد. حضور بزرگترین مصرف کنندگان انرژی جهان مانند هند و چین در سازمان از سویی و نیز بزرگترین تولیدکنندگان انرژی جهان همچون ایران و روسیه از سوی دیگر، در کنار دسترسی کشورهای منطقه به آبهای بین المللی و زیرساختهای حمل و نقل و بندرها و فرودگاهها، می تواند سازمان شانگهای را به محیطی امن برای تامین انرژی منطقه از اقیانوس آرام تا اقیانوس اطلس در محور طولی و ارتباط کل منطقه با جنوب از طریق خاک ایران، تبدیل کند. جمهوری اسلامی ایران باتوجه به نقش کلیدی خود در شاهراههای موجود در منطقه، یعنی جاده ابریشم، راه آهن سراسری آسیا، کریدور تراسیکا و کریدور شمال- جنوب برای تحقق هر چه بیش تر این موضوع آمادگی کامل دارد. در ارزیابی از نشست های گذشته سران این سازمان باید گفت؛ کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نیز برای برآورده کردن نیازهای جهان به منابع جدید باید همکاریهای بین المللی خود را افزایش دهند. در پایان نکته مهم تاکید بر لزوم حضور فعال ایران در سازمان شانگهای است. از نظر اقتصادی ایران هم در عرصه انرژی و هم در بخش ترانزیت از کشورهای مهم منطقه محسوب می شود. از طرفی اگرچه گرایشهای امنیتی در سازمان شانگهای بیشتر در میان اعضای دائم این سازمان وجود دارد، اما مانع حضور گسترده ایران در رویکردهای جدید نمی شود. نادعلی بای