به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "نفت ما"،پس از مدت ها روند صعودي افزايش حاشيه سود شركت هاي توليد كننده روانكار، سال گذشته اما به دليل افزايش بي سابقه بهاي تمام شده و تداوم دخالت دولت در قيمتگذاري محصولات، نمودار سود سه شركت از چهار شركت بزرگ حاضر در صنعت روغن موتور، روند نزولي به خود گرفت.  
  روانکاران به مجموعه از روغن هایی گفته می شود که در بخش های مختلف صنعتی به منظور کاهش اصطکاک و افزایش بهروری و طول عمر قسمت های مختلف یک سیستم مکانیکی مورد استفاده قرار می گیرد. روانکارها از دو جزء اصلی روغن پایه و مواد افزودنی تشکیل می‌گردند. ماده اصلی تشکیل دهنده روغن پایه لوبکات است که از پالایشگاه های نفت دریافت می شود. طبق آمار حدود یک درصد از کل نفت تولید شده در سطح جهان به صنعت روانکار ها اختصاص می یابد. با توجه به پیشرفت روز افزون خودروهای هیبریدی و برقی برآورد شده است که میزان رشد تولید روانکار تا سال 2040، صفر درصد خواهد بود. 

 
دخالت دولت سهم مهلك صنعت روغن موتور
یکی از اصلی ترین مسائلی که صنعت روانکاران را تحت تاثیر قرار داده و با چالش جدی روبه رو کرده است قیمت گذاری دستوری محصولات تولیدی توسط سازمان حمایت از مصرف کننده و تولید کننده است. این امر در حاليست که مواد اولیه مورد نیاز در این صنعت یعنی لوب کات با نرخ های جهانی محاسبه می شود. همین موضوع موجب شده تا در ادوار مختلف توازن میان بهای تمام شده و درآمد این شرکت ها بر هم خورده و حاشیه سود آن ها را با نوسانات منفی همراه کند.
نرخ ارز مبنا برای محاسبه قیمت لوب کات، مبلغ 28،500 تومان در سامانه نیما بود که در شهریور ماه سال گذشته با افزایش 37 درصدی به حدود 39 هزار تومان رسیده و بخش اعظمی از سود این شرکت ها را بلعیده است. موارد مذکور در صورتی است که از سال 1401 تا کنون مجوز افزایش نرخ به این شرکت ها داده نشده و به همین دلیل حاشیه سود شرکت هاي روغن موتوري با چالش جدی مواجه شده است.
در نتيجه عدم تغییر در نرخ فروش محصولات در بازار مصرف کننده، شرکت های روانکار را ترغیب می کند تا بیشتر محصولات خود را به صورت روغن صنعتی بین واحد های تولید کننده عرضه کنند. در طرف مقابل، شرکت های روانکار موظفند تا مقدار مشخصی از تولیدات خود را در بازار مصرف و در بورس کالا عرضه کنند تا بتوانند از امتیاز صادرات نیز بهره مند شوند.
گفتنی است وجود بیش از 20 میلیون خودرو و رواج استفاده از موتورهای بنزینی و دیزلی در کشور، نیاز به روغن موتورهای این گونه وسایل را روز به روز افزایش داده و میزان تولید در کشور، تا حدودی پاسخگوی تقاضا بوده و بخشی از این نیاز از طریق واردات تامین می شود. البته گفتنی است روغن موتورهای داخلی از کیفیت خوبی نسبت به قیمت برخوردار بوده که کشورهای همسایه را به یکی از مشتریان مهم تبدیل کرده است. مشخص است که در صورت عدم دخالت دولت، صنعت روانکار می تواند با جهش در تولید و فروش خود، به سهم بیشتری از صادرات غیر نفتی دست یابد.
چهار شرکت اصلی بورسی فعال در صنعت روانکار، شامل نفت بهران، ایرانول، نفت پارس و نفت سپاهان می باشد که در ادامه به بررسی اجمالی آن ها می پردازیم.
شرکت نفت بهران (شبهرن):
بر اساس آمارها شرکت نفت بهران در تولید و توزیع روغن موتور پیشتاز صنعت خود بوده و در دو ماهه ابتدایی سال 1403 با افزایش میزان تولید و فروش نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل رکورد بهتری را ثبت نموده است. در حال حاضر سهم نفت بهران از بازار روانکار خودرویی حدودا 43 درصد می باشد.
طبق صورت های مالی شبهرن روند درآمدی شرکت با توجه به کاهش تخفیفات، نرخ های فروش با افزایش همراه شده است و در کنار آن بهای تمام شده که بخش عمده آن را مواد اولیه تشکیل می دهد نیز رشد قابل ملاحظه ای داشته است. 

 در طی 6 سال مورد بررسی حاشیه سود ناخالص نفت بهران علی رغم افزایش فروش و درآمد با نوسان همراه بوده است. بطوری که در سال 1402 نسبت به سال ماقبل، حاشیه سود با 6 درصد تنزل به 26 درصد رسیده است. لازم به ذکر است در سال های 1397 تا 1399 بدلیل افزایش نرخ ارز که موجب افزایش قیمت مواد اولیه شده و در نتیجه بهای تمام شده را متورم کرده است و در مقابل نرخ های فروش که به بازار خرده فروشی ختم می شد با ثابت نگه داشتن قیمت ها، فشار افزایش نرخ ها از مصرف کننده برداشته شده و بر دوش تولیدکنندگان گذاشته شد. اما در ادامه با کاهش قیمت نفت که همبستگی با نرخ لوبکات دارد بهای تمام شده تا حدودی کاهش داشت. همچنین در سال 1400 نرخ روغن پایه با روند فزاینده افزایش یافت و تولیدکنندگان حاضر در این صنعت را به فروش این ماده میانی ترغیب نموده و سود خوبی را در جیب این شرکت ها گذاشت.
  
افت 30 درصدي سود در شبهرن
موضوع دیگری که در گزارشات شرکت نفت بهران به چشم می خورد کاهش سود خالص در پایان سال مالی 1402 نسبت به سال 1401 می باشد. البته این موضوع با نگاهی به نموادار بالا که از کاهش حاشیه سود ناخالص حکایت دارد نیز تایید می شود. شبهرن در سال 1401 مبلغ 4،145 میلیارد تومان سود محقق نموده است در صورتی که این عدد در سال 1402 به 2،944 میلیارد تومان رسیده است یعنی چیزی حدود 30 درصد از سود سهامداران کاسته شده است.
 
 شرکت نفت ایرانول (شرانل):
شرکت ایرانول نیز همانند دیگر شرکت های مشابه خود عملکرد مثبت و رو به رشدی در کسب درآمد داشته است اما در سال 1402 بهای تمام شده پا به پای مبلغ فروش افزایش داشته است و همانطور که در نمودار نیز رویت می شود با رشد مبلغ فروش، بهای تمام شده نیز به دلیل افزایش قیمت مواد مستقیم مصرفی افزایش یافته و اجازه افزایش سود را از این شرکت گرفته است.
 
با بررسی روند تغییرات حاشیه سود ناخالص شرکت، گفته های فوق تایید می شود. همانطور که در نمودار زیر مشخص است حاشیه سود شرکت در طی شش سال گذشته با تغییرات فراوان همراه بوده و روند مشخصی نداشته است. بطوری که در سال 1399 به اوج خود یعنی سطوح 29 درصد بوده و پس از آن در محدوده 20 تا 25 درصد قرار داشته است و در پایان نیز (سال 1402) به 19 درصد کاهش یافته است.
  
در انتهای صورت سود زیان شرانل با نگاهی به سود محقق شده، در میابیم که شرایط در سال 1402 برای این شرکت نیز مساعد نبوده و نتواسته سهامداران خود را راضي کند. شرانل در سال 1401 مبلغ 2،880 میلیارد تومان سود را به مجمع برد که این عدد برای سال مالی 1402 به 1،870 میلیارد تومان رسیده است و این از افت 35 درصدی سود سهامداران حکایت دارد.
  
شرکت نفت پارس (شنفت):
با توجه به روند درآمد و بهای تمام شده شرکت نفت پارس، به نظر می رسد این شرکت برعکس دیگر هم صنعتی های خود توانسته درآمد بیشتری در سال 1402 کسب کند و تا حدودی افزایش بهای تمام شده ناشی از رشد قیمت مواد اولیه را تا حدودی پوشش دهد. شنفت با کسب رقم 12 هزار میلیارد تومان فروش صعود 30 درصدی را به ثبت رسانده است و بهای تمام شده آن نیز 34 درصد بالاتر آمده است.
 
طبق بررسی روند حاشیه سود ناخالص شنفت، این شاخص در طی 6 سال گذشته در محدوده 25 تا 31 درصدی قرار داشته که نشان از ثبات در وضعیت درآمدی و سوددهی شرکت دارد. به طوری که در دو سال اخیر که دیگر شرکت ها با افت های 5-6 درصدی مواجه بودند، نفت پارس افت 2 درصدی را تجربه کرده است.
 
 
 
حركت صعودي شنفت در سال سخت صنعت روغن موتور
شنفت در سال 1402 مبلغ 2،230 میلیارد تومان را به عنوان سود خالص در صورت های مالی خود شناسایی کرده است که اين مبلغ در سال ماقبل حدود 2،152 میلیارد تومان بوده است. شرکت با این گزارش عملکرد رو به جلوی خود را به نمایش گذاشت. در واقع می توان گفت سود شرکت نفت پارس نه تنها سقوط نکرده است بلکه رشد 3 درصدی نیز داشته است.
 
شرکت نفت سپاهان (شسپا):
شسپا نیز همانند هم گروهی های خود برای سال مالی 1402، مبلغ 23 میلیارد تومان درآمد شناسایی کرد که رشد 27 درصدی را نسبت به سال ماقبل خود نشان می دهد. گفتنی است در کنار رشد فروش، بهای تمام شده نیز با افزایش 29 درصدی مواجه شده است. موضوع جالب توجه در گزارشات شرکت، افزایش 90 درصدی هزینه سربار است در صورتی که در دیگر شرکت های مشابه، این آیتم حدود 50 درصد افزایش یافته است. هزینه سربار در شرکت نفت سپاهان 13 درصد بهای تمام شده را تشکیل می دهد.
 
حاشیه سود در این شرکت پس از تنزل در سال 1398(از 35 درصد به 24 درصد( با رشدی نسبتا مطلوب تا 28 درصد بالا آمد اما از آن به بعد با شیب نزولی اندکی مسیر کاهش در پیش گرفت، بطوری که در سال 1402 به 25 درصد رسید.
 
شسپا نیز با وجود کاهش حاشیه سود توانسته در سال 1402، مبلغ 4،286 میلیارد تومان سود برای سهامداران خود به ارمغان بیاورد که تقریبا 3 درصد از سود سال گذشته بیشتر است.