در ایران شرکت ملی نفتکش و پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت دانش بنیان اکسیر نوین با روش ODS توانسته اند به دانش فنی سولفور‌زدایی دست پیدا کنند که پس از تست موفق، استفاده از سوخت نفت کوره با سولفور استاندارد عملیاتی شده است.
تاریخ انتشارشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۹۹ - ۱۱:۳۸
کد مطلب : ۱۲۳۷۱۶
اختصاصی " نفت ما "؛
تولید نفت کوره کم سولفور داخلی و نجات تجارت دریایی ایران
میثم قدیری
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی"نفت ما "،در این گزارش، در ابتدا مصوبه سازمان بین المللی دریانوردی در خصوص استفاده از نفت کوره با سولفور نیم درصد، و در ادامه چگونگی تولید داخلی نفت کوره کم سولفور توسط ایران و سپس پیامدهای مثبت این اقدام مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
پرده اول: ممنوعیت تردد کشتی ها با سوخت نفت کوره بیشتر از نیم درصد سولفور
بر اساس مصوبه و اعلام سازمان بین المللی دریانوردی (IMO)، کشتی ها از اول ژانویه 2020 تنها مجاز به استفاده از سوخت 0.5 درصد سولفور یا پایین تر از آن (VLSFO) شده اند. این مصوبه باعث شد تا زنجیره تامین سوخت از تولیدکنندگان نفت خام گرفته تا پالایشگران، تاجران و حمل کنندگان کالا و مشتریان نهایی یک شوک را تجربه کنند.
بر اساس الزامات سازمان بین المللی دریانوردی، تحت کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی محیط زیست ناشی از تردد کشتی ها (MARPOL)، از ابتدای ژانویه سال ۲۰۲۰، تمامی شناورهای در حال تردد در آبهای بین المللی ملزم به استفاده از سوخت های دارای سولفور کمتر از نیم درصد بوده و عدم رعایت این قانون موجب ممانعت از تردد کشتی ها در آبهای بین المللی و جریمه و توقیف آنها در بنادر مختلف جهان می شود.
این شرایط باعث شد تا همه بازیگران اصلی بازار نفت کوره اعم از پالایشگاهها، صاحبان خطوط کشتیرانی، شرکت های کشتی سازی، بنادر، صاحبان مخازن، ترمینال ها و... اقدامات لازم را انجام دهند و در صورت عدم اجرا می بایستی کشتی ها، سیستم های معروف به دستگاه پاک کننده اسکرابر (Scruber) را برای حذف سولفور از گازهای خروجی منتشره نصب کنند، البته نصب این دستگاه با توجه به ظرفیت کشتی، ۲ تا ۷ میلیون دلار هزینه دارد و فقط در کشتی های با تکنولوژی ساخت سال 2014 به بعد قابل نصب است.
پرده دوم: ایران؛ تنها کشور تولید کننده سوخت نفت کوره کم سولفور در خاورمیانه
در ایران شرکت ملی نفتکش و پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت دانش بنیان اکسیر نوین با روش ODS توانسته اند به دانش فنی سولفور‌زدایی دست پیدا کنند که پس از تست موفق، استفاده از سوخت نفت کوره با سولفور استاندارد عملیاتی شده است.
میزان مصرف سوخت کشتی های ایرانی حدود 1.5 میلیون تن در سال در شرایط نرمال است و تولید واحد آر. سی. دی پالایشگاه شازند امکان تامین کامل سوخت ناوگان دریایی کشور را با توجه به تولید ماهانه 45000 تن ندارد. البته با توجه به تحریمها که موجب کاهش فعالیت کشتیرانی کشور گردیده است، در حال حاضر میزان تولید نفت کوره کم سولفور از نیاز داخلی بیشتر است. در پالایشگاههای دیگر باید واحد RCD احداث شود که سرمایه گذاری بالایی طلب می کند. اضافه شدن پالایشگاههای جدید به چرخه تولید سوخت کم سولفور در کنار پالایشگاه شازند، می تواند نقش مهمی در خودکفایی سوخت نفت کوره کم سولفور و صادرات آن به همراه داشته باشد. البته سوخت نیم درصد سولفور در تمام دنیا سوخت گرانی است چون در هنگام پالایش و تصفیه آن و تبدیل ۳,۵ درصد سولفور به نیم درصد، از حجم سوخت کاسته می‌شود.
پرده سوم: پیامدهای مثبت ورود ایران به باشگاه تولیدکنندگان سوخت نفت کوره کم سولفور
تولید نفت کوره کم سولفور داخلی پیامدهای مثبت اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی برای کشور در پی داشته است. در شرایطی که کشور تحت شدیدترین تحریمهای آمریکا قرار دارد و حتی امکان ممنوعیت در تحویل این سوخت یا تهیه آن به قیمیت بسیار نامعمول محتمل بود، لذا بومی سازی نفت کوره کم سولفور باعث سنگ بنای خودکفایی کشور در تولید این سوخت و متعاقبا نجات تجارت دریایی کشور شده است. مهم تر از همه اینکه ایران فعلا تنها کشو خاورمیانه است که توانسته است به مدد فناوری بومی داخلی این سوخت را تهیه کند و زمینه ورود کشور را به باشگاه تولیدکنندگان این فرآورده استراتژیک فراهم کند. تولید نفت کوره کم سولفور باعث تقویت قدرت منطقه ای کشور شده است و در صورت تولید اضافی ایران می تواند، به هاب بانکرینگ منطقه خلیج فارس در سوخت رسانی به کشتی ها تبدیل بشود.
اگر نفت کوره کم سولفور در داخل کشور تولید نمی شد، ناوگان تجاری ایران با بیش از 150 فروند کشتی اقیانوس پیمای فله بر، کانتینربر، نفت کش و ... متوقف می شد و کشتی های ایرانی حق پهلوگیری در بنادر خارجی را نداشتند و متوقف و جریمه می شدند و در نتیجه ایران که دارای تاسیسات قدیمی تولید نفت کوره با سولفور بالا دارد، تجارت دریایی اش دچار اختلال می شد. در کنار آن، با توجه به شرایط تحریم و قیمت بالای ارز، ورود کالاهای اساسی برای کشور گرانتر تمام می شد و می توانست پیامدهای نامطلوب اجتماعی دربر داشته باشد.
تولید سوخت کم سولفور علاوه بر تامین سوخت کشتی های داخلی، باعث صرفه جویی ارزی و ایجاد اشتغال بویژه برای بخش خصوصی تولیدکننده کاتالیست هم شده است.
در صورت عدم تولید نفت کوره کم سولفور در داخل، با توجه به تحریم ها که انتقال پول میسر نبود و مضافا قیمت بالای آن (750 دلار در هر تن) باعث عدم تامین سوخت مورد نیاز می شد. همچنین استفاده از دستگاه اسکرابر که فقط بر روی کشتی های ساخته شده از سال 2014 به بعد قابل نصب است و تکنولوژی سخت و پیچیده ای دارد و امکان نصب بر روی کشتی ها ساخته شده تحت پرچم ایران قبل از این تاریخ را ندارد.
در این میان، همه گیری کرونا ویروس، باعث شد تا هزینه حمل و نقل دریایی حتی در شرایط افت شدید قیمت نفت، افزایش یابد و یکی از دلایل هم بحث استفاده از سوخت کم سولفور توسط خطوط کشتیرانی بین المللی بود که باعث افزایش هزینه حمل و نقل دریایی شده و تولید سوخت کم سولفور داخلی، کمک زیادی به کشتیرانی ج.ا. ایران و شرکت ملی نفتکش و سایر خطوط دریایی فعال داخلی در شرایط تحریم و کرونازده، کرده است. به عنوان نمونه، در سال 98 به رغم فشارها و تحریم ها، ۱۴۳ میلیون تن کالا( اعم از نفتی و غیر نفتی) در بنادر کشور تخلیه و بارگیری شد که در مقایسه با مدت مشابه سال 97، حدود ۶ درصد رشد داشته است. بدیهی است در صورت عدم تولید و استفاده از نفت کوره کم سولفور داخلی، این حجم تجارت دریایی کشور تحقق نمی یافت.
نکته مهم تر اینکه بر اساس بند ب ماده 48 برنامه ششم توسعه کشور، بایستی سهم ایران در سوخت رسانی کشتی ها در منطقه خلیج فارس به 50 درصد برسد و بسترهای لازم برای این کار در حوزه بانکرینگ انجام شده است، لذا حمایت دولت را می طلبد تا به عنوان مثال بانکرینگ قشم بتواند این نقش را به خوبی ایفا نماید و بندر فجیره را به حاشیه براند و درآمد 10 میلیارد دلاری از بانکرینگ سوخت داشته باشد و بنادر جنوبی کشور تبدیل به هاب بانکرینگ منطقه خلیج فارس شود که تاثیر بسیاری در درآمدزایی و اشتغال در شرایط تحریم نفت کشور خواهد داشت. همچنین نظر به اینکه ایران تنها تولیدکننده نفت کوره کم سولفور در منطقه خاورمیانه بوده، اعلام شده که قرار است نفت کوره کم سولفور در رینگ بین المللی بورس انرژی با هدف صادرات عرضه شود که نقش مهمی در درآمد زایی ارزی خواهد داشت و می تواند به سبد فرآورده های نفتی صادراتی عرضه شده در بورس اضافه شود.
نکته پایانی اینکه تفاهم‌نامه تولید کک اسفنجی و سوزنی در پالایشگاههای بندرعباس و پالایشگاه امام خمینی شازند، در 21 بهمن 98 میان وزارت نفت و وزارت صمت امضا شد وکک سوزنی و اسفنجی موردنیاز صنایع فولادسازی در کشور از نفت کوره کم‌گوگرد تولیدی در این دو پالایشگاه تولید خواهد شد که با توجه به شرایط تحریمها، نقش مهمی در خودکفایی ایران در صنایع فولاد، داخلی‌سازی و نیز تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و جهش تولید دارد. شایان ذکر کک سوزنی از محصولاتی است که اخیراً از سوی آمریکا تحریم شده است.
پرده اول: ممنوعیت تردد کشتی ها با سوخت نفت کوره بیشتر از نیم درصد سولفور
بر اساس مصوبه و اعلام سازمان بین المللی دریانوردی (IMO)، کشتی ها از اول ژانویه 2020 تنها مجاز به استفاده از سوخت 0.5 درصد سولفور یا پایین تر از آن (VLSFO) شده اند. این مصوبه باعث شد تا زنجیره تامین سوخت از تولیدکنندگان نفت خام گرفته تا پالایشگران، تاجران و حمل کنندگان کالا و مشتریان نهایی یک شوک را تجربه کنند.
بر اساس الزامات سازمان بین المللی دریانوردی، تحت کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی محیط زیست ناشی از تردد کشتی ها (MARPOL)، از ابتدای ژانویه سال ۲۰۲۰، تمامی شناورهای در حال تردد در آبهای بین المللی ملزم به استفاده از سوخت های دارای سولفور کمتر از نیم درصد بوده و عدم رعایت این قانون موجب ممانعت از تردد کشتی ها در آبهای بین المللی و جریمه و توقیف آنها در بنادر مختلف جهان می شود.
این شرایط باعث شد تا همه بازیگران اصلی بازار نفت کوره اعم از پالایشگاهها، صاحبان خطوط کشتیرانی، شرکت های کشتی سازی، بنادر، صاحبان مخازن، ترمینال ها و... اقدامات لازم را انجام دهند و در صورت عدم اجرا می بایستی کشتی ها، سیستم های معروف به دستگاه پاک کننده اسکرابر (Scruber) را برای حذف سولفور از گازهای خروجی منتشره نصب کنند، البته نصب این دستگاه با توجه به ظرفیت کشتی، ۲ تا ۷ میلیون دلار هزینه دارد و فقط در کشتی های با تکنولوژی ساخت سال 2014 به بعد قابل نصب است.
پرده دوم: ایران؛ تنها کشور تولید کننده سوخت نفت کوره کم سولفور در خاورمیانه
در ایران شرکت ملی نفتکش و پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت دانش بنیان اکسیر نوین با روش ODS توانسته اند به دانش فنی سولفور‌زدایی دست پیدا کنند که پس از تست موفق، استفاده از سوخت نفت کوره با سولفور استاندارد عملیاتی شده است.
میزان مصرف سوخت کشتی های ایرانی حدود 1.5 میلیون تن در سال در شرایط نرمال است و تولید واحد آر. سی. دی پالایشگاه شازند امکان تامین کامل سوخت ناوگان دریایی کشور را با توجه به تولید ماهانه 45000 تن ندارد. البته با توجه به تحریمها که موجب کاهش فعالیت کشتیرانی کشور گردیده است، در حال حاضر میزان تولید نفت کوره کم سولفور از نیاز داخلی بیشتر است. در پالایشگاههای دیگر باید واحد RCD احداث شود که سرمایه گذاری بالایی طلب می کند. اضافه شدن پالایشگاههای جدید به چرخه تولید سوخت کم سولفور در کنار پالایشگاه شازند، می تواند نقش مهمی در خودکفایی سوخت نفت کوره کم سولفور و صادرات آن به همراه داشته باشد. البته سوخت نیم درصد سولفور در تمام دنیا سوخت گرانی است چون در هنگام پالایش و تصفیه آن و تبدیل ۳,۵ درصد سولفور به نیم درصد، از حجم سوخت کاسته می‌شود.
پرده سوم: پیامدهای مثبت ورود ایران به باشگاه تولیدکنندگان سوخت نفت کوره کم سولفور
تولید نفت کوره کم سولفور داخلی پیامدهای مثبت اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی برای کشور در پی داشته است. در شرایطی که کشور تحت شدیدترین تحریمهای آمریکا قرار دارد و حتی امکان ممنوعیت در تحویل این سوخت یا تهیه آن به قیمیت بسیار نامعمول محتمل بود، لذا بومی سازی نفت کوره کم سولفور باعث سنگ بنای خودکفایی کشور در تولید این سوخت و متعاقبا نجات تجارت دریایی کشور شده است. مهم تر از همه اینکه ایران فعلا تنها کشو خاورمیانه است که توانسته است به مدد فناوری بومی داخلی این سوخت را تهیه کند و زمینه ورود کشور را به باشگاه تولیدکنندگان این فرآورده استراتژیک فراهم کند. تولید نفت کوره کم سولفور باعث تقویت قدرت منطقه ای کشور شده است و در صورت تولید اضافی ایران می تواند، به هاب بانکرینگ منطقه خلیج فارس در سوخت رسانی به کشتی ها تبدیل بشود.
اگر نفت کوره کم سولفور در داخل کشور تولید نمی شد، ناوگان تجاری ایران با بیش از 150 فروند کشتی اقیانوس پیمای فله بر، کانتینربر، نفت کش و ... متوقف می شد و کشتی های ایرانی حق پهلوگیری در بنادر خارجی را نداشتند و متوقف و جریمه می شدند و در نتیجه ایران که دارای تاسیسات قدیمی تولید نفت کوره با سولفور بالا دارد، تجارت دریایی اش دچار اختلال می شد. در کنار آن، با توجه به شرایط تحریم و قیمت بالای ارز، ورود کالاهای اساسی برای کشور گرانتر تمام می شد و می توانست پیامدهای نامطلوب اجتماعی دربر داشته باشد.
تولید سوخت کم سولفور علاوه بر تامین سوخت کشتی های داخلی، باعث صرفه جویی ارزی و ایجاد اشتغال بویژه برای بخش خصوصی تولیدکننده کاتالیست هم شده است.
در صورت عدم تولید نفت کوره کم سولفور در داخل، با توجه به تحریم ها که انتقال پول میسر نبود و مضافا قیمت بالای آن (750 دلار در هر تن) باعث عدم تامین سوخت مورد نیاز می شد. همچنین استفاده از دستگاه اسکرابر که فقط بر روی کشتی های ساخته شده از سال 2014 به بعد قابل نصب است و تکنولوژی سخت و پیچیده ای دارد و امکان نصب بر روی کشتی ها ساخته شده تحت پرچم ایران قبل از این تاریخ را ندارد.
در این میان، همه گیری کرونا ویروس، باعث شد تا هزینه حمل و نقل دریایی حتی در شرایط افت شدید قیمت نفت، افزایش یابد و یکی از دلایل هم بحث استفاده از سوخت کم سولفور توسط خطوط کشتیرانی بین المللی بود که باعث افزایش هزینه حمل و نقل دریایی شده و تولید سوخت کم سولفور داخلی، کمک زیادی به کشتیرانی ج.ا. ایران و شرکت ملی نفتکش و سایر خطوط دریایی فعال داخلی در شرایط تحریم و کرونازده، کرده است. به عنوان نمونه، در سال 98 به رغم فشارها و تحریم ها، ۱۴۳ میلیون تن کالا( اعم از نفتی و غیر نفتی) در بنادر کشور تخلیه و بارگیری شد که در مقایسه با مدت مشابه سال 97، حدود ۶ درصد رشد داشته است. بدیهی است در صورت عدم تولید و استفاده از نفت کوره کم سولفور داخلی، این حجم تجارت دریایی کشور تحقق نمی یافت.
نکته مهم تر اینکه بر اساس بند ب ماده 48 برنامه ششم توسعه کشور، بایستی سهم ایران در سوخت رسانی کشتی ها در منطقه خلیج فارس به 50 درصد برسد و بسترهای لازم برای این کار در حوزه بانکرینگ انجام شده است، لذا حمایت دولت را می طلبد تا به عنوان مثال بانکرینگ قشم بتواند این نقش را به خوبی ایفا نماید و بندر فجیره را به حاشیه براند و درآمد 10 میلیارد دلاری از بانکرینگ سوخت داشته باشد و بنادر جنوبی کشور تبدیل به هاب بانکرینگ منطقه خلیج فارس شود که تاثیر بسیاری در درآمدزایی و اشتغال در شرایط تحریم نفت کشور خواهد داشت. همچنین نظر به اینکه ایران تنها تولیدکننده نفت کوره کم سولفور در منطقه خاورمیانه بوده، اعلام شده که قرار است نفت کوره کم سولفور در رینگ بین المللی بورس انرژی با هدف صادرات عرضه شود که نقش مهمی در درآمد زایی ارزی خواهد داشت و می تواند به سبد فرآورده های نفتی صادراتی عرضه شده در بورس اضافه شود.
نکته پایانی اینکه تفاهم‌نامه تولید کک اسفنجی و سوزنی در پالایشگاههای بندرعباس و پالایشگاه امام خمینی شازند، در 21 بهمن 98 میان وزارت نفت و وزارت صمت امضا شد وکک سوزنی و اسفنجی موردنیاز صنایع فولادسازی در کشور از نفت کوره کم‌گوگرد تولیدی در این دو پالایشگاه تولید خواهد شد که با توجه به شرایط تحریمها، نقش مهمی در خودکفایی ایران در صنایع فولاد، داخلی‌سازی و نیز تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی و جهش تولید دارد. شایان ذکر کک سوزنی از محصولاتی است که اخیراً از سوی آمریکا تحریم شده است.
