مازوت که این روزها به عنوان متهم ردیف اول آلودگی هوا و تخریب محیط زیست از آن یاد می‌شود، فوایدی هم دارد؛ مانند چرخاندن چرخ صنعت و نیروگاه‌ها.
تاریخ انتشاردوشنبه ۶ بهمن ۱۳۹۹ - ۰۷:۲۵
کد مطلب : ۱۳۲۳۸۱
در باب اهمیت دوگانه مازوت؛ مفید و به‌شدت مضرّ
جواد شمس
مازوت کیفیت پایین و در عین حال ویسکوزیته بالایی دارد و بیشتر در نیروگاه‌های حرارتی و موارد مشابه آن استفاده می‌شود. مازوت از گروه سوخت‌های حرارتی است که برای تولید انرژی و به کار انداختن چرخ‌های صنعت توانایی و قابلیت بالایی دارد. کشورهای پیشرفته و صنعتی برای آنکه بتوانند این سوخت سرکش را رام و مطیع نیازهای صنعتی خود کنند، با شکستن ترکیب مولکولی مازوت، گازوئیل تولید می‌کنند که سوخت مشهور پیشران‌های دیزلی است.
تولیدکنندگان مازوت
مازوت که در پالایشگاه‌های نفتی از برج‌های تقطیر استخراج می‌شود معمولاً حاوی درصدهای مختلفی از گوگرد است. برای آنکه بتوان از مازوت به‌ویژه در نیروگاه‌ها استفاده کرد، باید گوگرد مازوت را از آن جدا کرد. این فرایند در حال حاضر بیشتر در کشورهای روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و کشور ما ایران تولید می‌شود.
محصول تولیدشده برای گرم کردن بویلرها و دیگ‌های بخار پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌ها برای تولید بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد و دلیل استفاده از مازوت برای این کار، گرمای سوختن بسیار بالایی که تولید می‌کند است.
مازوت و فایده‌های آن
از فواید نفت کوره که مازوت نوعی از آن است، به این موارد می‌توان اشاره کرد: در برخی کشورها برای گرمایش خانه‌ها و مراکز تجاری و صنعتی به کار برده می‌شود، سوخت قابل اعتماد بسیاری از ماشین‌هاست، به عنوان سوخت پشتیبان برای اوج‌گیری نیروگاه‌ها در مواردی که گاز طبیعی موجود نیست استفاده می‌شود و برای تولید انرژی الکتریسیته اولین و مهم‌ترین دسترسی در روزگار کمبود گاز طبیعی است.
همچنین از مازوت مایع سوختی گازوئیل استخراج می‌شود که سوخت موتورهای دیزلی است. در جماهیر اتحاد شوروی سابق گرمایش خانه‌ها از مازوت تأمین می‌شد و هنوز در مناطقی همچون شمال شرقی ایالت متحده آمریکا و در آلاسکا، سوخت مهم و پرکاربردی محسوب می‌شود.
در باب مضرات مازوت
اما طبق قانون طبیعت، هر آنچه خوبی‌هایی داشته باشد قطعاً دارای نواقصی هم هست. بر این اساس سوخت مازوت مضرات زیادی دارد که آلودگی هوا تنها یکی از آنهاست. در تماس بودن انسان با مازوت و مشتقات آن میتواند بدن را آلوده و بیمار کند. تنفس گاز متصاعد شده از مازوت توانایی این را دارد که همچون سمی کشنده برای انسان عمل کند به شرط آن که غلظت زیادی داشته باشد. اگر غلظت گاز کم باشد بروز دردهای قفسه سینه، ایجاد مشکلات تنفسی، ملتهب شدن چشم و مبتلا شده به بیماری‌های قلبی و تنفسی، محتمل است.
همچنین در صورت سوختن مازوت، سولفات‌ها و نیز نیترات‌ها به صورت ذرات بسیار ریز در هوا معلق می‌مانند که با تشدید شدن میزان و حجم آنها، آلودگی هوا و در پی آن خطر آسم و حملات قلبی و تنفسی را افزایش می‌دهد.
از سویی دیگر اکسیدهای گوگرد ناشی از سوزاندن مازوت میتواند با حل شدن در آب به اسید تبدیل شود. در شرایط خاص آب‌وهوایی و به هنگام بارندگی، باران اسیدی را تشکیل می‌دهد که میتواند فلزات سنگین را حل و خاک‌ها را سست کند و یکی از عوامل مهم فرسایش خاک از بین رفتن پوشش گیاهی و احتمال بروز سیل است.
هر بار که در اخبار مسمومیت و بستری شدن شهروندان جنوبی و به خصوص خوزستانی در بیمارستان‌ها در پی بارندگی را می‌شنوید، دلیل آن وجود ذرات ناشی از سوخت مازوت در هواست.
متهم ردیف اول آلودگی هوا
این روزها مسئله آلودگی هوا در کلانشهرها و مناطق صنعتی بحث روز است و همگان از مردم عادی تا متولیان سلامت و حفاظت از محیط زیست، منتظر وزش یک باد و یا یک ساعت بارندگی هستند تا بتوانند هوای تمیز تنفس کنند.
اما علت تشدید این آلودگی به‌ویژه در بازه زمانی زمستان که بحث وارونگی هوا رخ می‌دهد، چیست؟ در حقیقت با افزایش نیاز خانگی برای مصرف گاز، پالایشگاه‌ها و صنایع سنگین برای تأمین سوخت مورد نیاز خود که گاز طبیعی است، دچار مشکل می‌شوند و اولین راهکار در دسترس، استفاده از سوخت‌های ارزان‌تر با امکان توزیع بالاتر به ذهن می‌آید، یعنی سوزاندن مازوت.
آلودگی به‌دلیل استفاده از مازوت است یا نه؟
در اینکه در کشور ما مازوت برای تولید انرژی‌های مورد نیاز مصرف شهری سوزانده می‌شود، شکی نیست؛ اما اختلاف‌ها درباره نقش آن در ایجاد آلودگی است که محل تناقض نظر مسئولین و تکذیب همدیگر و حتی رد سخنان قبلی خودشان است.
پیش از این رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگویی از تبدیل سوخت نیروگاه‌ها از گاز به مازوت و سوخت کارخانه‌های بزرگی مثل سیمان از گاز به نفت کوره به عنوان مهم‌ترین دلایل افزایش آلاینده‌ها در شهرهای صنعتی یاد کرده بود، البته در روزهای اخیر حرف خود را پس گرفته است و حالا مصرف بالای شهروندان عامل این آلودگی دانسته شده است.
مازوت می‌سوزانیم یا نه؟
هر چند گزارش‌های رسمی، استفاده از سوخت مازوت در صنایع را تأیید نمی‌کنند اما اخیراً یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته است؛ "مطلع شدم که نیروگاه‌ها سوختی غیر از گاز طبیعی را مصرف می‌کنند و مازوت را جایگزین گاز کرده‌اند که سوختی خطرناک و بسیار مضر برای سلامتی است."
اینها سخنان همایون سامه‌یح است که همچنین تأکید می‌کند؛ وزارتخانه‌های نفت و نیرو و نیز سازمان محیط زیست باید با تلاش و هم‌فکری، اقدامات لازم برای جلوگیری از مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها را انجام دهند.
البته نظرها درباره مازوت در مجلس همیشه به این شکل و همراه با ضدیت و مخالفت نیست؛ چرا که فریدون عباسی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس گفته است: "سوزاندن موضوع چیز بدی نیست. اگر مضر بود چرا کشورهای دیگر از ما می‌خرند و برق تولید می‌کنند؟"
باید ببینیم جایگاه مازوت در کشورهای دیگر چگونه است!
فروش مازوت مثل نفت، زیاد و پردرآمد
بازار سوخت‌های فسیلی در آمریکا با تحریم‌هایی که این کشور علیه نفت ونزوئلا و ایران به‌راه انداخته است و در دوره‌ای که تولید در مکزیک کاهش پیدا کرده و اوپک پلاس رسماً کاهش تولید نفت را اعلام کرده است، بازار متزلزلی است.
تمامی این موارد دست به دست هم داد تا روسیه بتواند بخشی از تولیدات پالایشگاهی خود را که قابلیت سوخت دارند از جمله مازوت را به دنیا عرضه کند. جالب اینکه پالایشگاه‌های آمریکا اولین و بزرگ‌ترین خریداران مازوت روسیه هستند و از آمریکا به عنوان یکی از مشتریان مازوت روسیه یاد می‌شود؛ روزانه ۳۷۵ هزار تا ۵۰۰ هزار بشکه که از این سوخت حرارت‌زای قوی برای پیشبرد برنامه‌های نیروگاهی و صنایع استفاده می‌شود.
علاوه بر روسیه، کشورهای ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان هم به تولید با حجم بسیار این محصول مشهور هستند. کشورهایی که تولید موجود در آنها کمتر است اما به آن توجه می‌شود، می‌توان به عربستان سعودی اشاره کرد. کشور ما هم مازوت را از نوع کم سولفور آن تهیه می‌کند و صادرات آن را در دست دارد و میتواند با نسبت مشخصی نسبت به نفت، مشتری دست به نقد و همیشه متقاضی جذب کند. البته روسیه به دلیل تولید بالای مازوت، مشخص‌کننده اصلی قیمت این سوخت در جهان است.
چند روز قبل بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان اعلام کرده بود؛ در دنیا روزانه بیش از ۴ میلیارد لیتر مازوت در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود و مازوت اختراع ما نیست.
