سخنگوی سازمان آتش نشانی شهرداری تهران در خصوص آموزش شهروندان در حین، قبل و بعد از وقوع زلزله توضیحاتی ارائه کرد.

  به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی"نفت ما "،   کره زمین که ما بر روی آن زندگی می کنیم هر از گاهی دچار یک حادثه طبیعی می شود. این حوادث که از آن به بلایای طبیعی نیز یاد می کنند، ممکن است هر بار در یک منطقه و به یک صورت خاص بروز پیدا کند.
بلایای طبیعی، به مجموعه‌ای از حوادث زیانبار گفته می‌شود که منشاء انسانی ندارند. این حوادث معمولاً غیرقابل پیش‌بینی بوده یا حداقل از مدتها قبل نمی‌توان وقوع آنها را پیش‌بینی کرد. تا کنون بیش از 40 مورد از این حوادث شناسایی شده که درصد زیادی از آن ها در ایران سابقه وقوع داشته است.
زلزله یکی از مهم ترین و ویرانگرترین بلایای طبیعی است هر از گاهی اتفاق می افتد و اگر آمادگی لازم وجود  نداشته باشد، تلفات جانی و خسارات مالی سنگینی نیز به بار می آورد. 
در خصوص آموزش شهروندان در حین، قبل و بعد از وقوع زلزله  با جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی شهردار تهران به گفت وگو نشستیم.       
 با توجه به اینکه هر لحظه امکان وقوع زلزله در تهران وجود دارد باید چه آموزش های شهروندان ببنید تا خسارت ناشی از زلزله کمتر شود؟                                                      
حوادث طبیعی در تمام کشورهای دنیا رخ می دهد و تجربه نشان داده که بهترین راه برای جلوگیری از خسارات و تلفات بیشتر، پیشگیری در کنار آموزش های موثر، جدید و دائمی است. البته نباید از مسئولیت دستگاه ها، نهادها و مسئولان دولتی و غیر دولتی در فراهم کردن زیرساخت های مناسب چشم پوشی کرد.
اما مقوله آموزش موثرترین راه برای کنترل این حوادث است. در این زمینه، نهادهای آموزشی بویژه آموزش و پرورش و همچنین رسانه ها نقش بسیار مهمی دارند. یکی از سخت ترین و خطرناک ترین بحران ها، زلزله است. تا کنون هیچ مرجع رسمی موفق به پیش بینی زلزله نشده و با توجه به گستردگی و قدرت تخریب کنندگی بالایی که زلزله دارد، تعداد تلفات و مصدومین و همچنین خسارات ناشی از آن بسیار زیاد است.
اقدامات مربوط به زلزله به 3 دسته اقدامات پیش از بروز زلزله، اقدامات در حین زلزله واقدامات پس از زلزله است.
مردم چه اقداماتی باید از قبل از وقوع زلزله انجام دهند؟
شهروندان باید در هنگام خرید ساختمان محل کار یا زندگی، اطمینان پیدا کنند که آن ساختمان بر اساس اصول ایمنی و مهندسی ساخته شده و مقاومت لازم را داراست و درصورت لزوم، با اخذ مجوزات لازم و مشاوره مهندسان خبره، نسبت به مقاوم سازی بناها اقدام کنند.
همچنین مراکز صنعتی و حتی ساختمان ها می توانند از دستگاه های خودکار برای قطع اتوماتیک انرژی (برق و گاز) در هنگام بروز زلزله استفاده کنند. مردم با کمک مشاوران ایمنی، روش های واکنش مناسب در زمان زلزله را فراگرفته و آنرا به سایرین بویژه کودکان نیز یاد دهند.
باید بگویم که اماکن تجمعی مانند ادارات، هتل ها، پادگان ها، مجتمع های مسکونی و... باید مکانی را تحت عنوان نقطه امن (SAFTY AREA) مشخص و با تابلوهایی آن را برای حاضران مشخص کنند که در زمان زلزله به سرعت در آن محل تجمع کنند.
شهروندان چه نکاتی را باید در منازل و محل کار خود برای وقوع زلزله آماده کنند؟ایا نیاز است وسایلی همیشه در خودرو آماده باشد؟
شهروندان باید با خطرات ناشی از بروز زلزله در محل کار و زندگی خود آشنا شده و  محل انشعابات انرژی واحد و ساختمان خود از جمله شیر اصلی گاز، آب و کنتور برق را به خاطر بسپارند.همچنین  مسیرهای خروج اضطراری در محل کار و زندگی خود را بدانند و نقاط محکم و استوار مکان را شناسایی  کنند. مکان های امن محل و مراکز خدمات شهری (سوله های بحران، پایگاه های امداد، آتش نشانی و...) در نزدیکی محل کار و زندگی خود را شناسایی کنید و اجسام سنگین که احتمال سقوط دارند (کمد، آباژور، تابلوهای بزرگ) را با پیچ و مهره به دیوار محکم کنند.
ببینید از استحکام وسایل آویزان از سقف، مانند لوستر و پنکه های سقفی اطمینان حاصل کنید و  روی شیشه پنجره ها را با ورق های مات کن یا چسب های پهن بپوشانید و  کیف زلزله (پک احتیاط) را تهیه و آنرا در مکانی امن و در دسترس ترین جای ممکن قرار دهید. همه افراد خانواده باید جای کیف زلزله را بدانند. محتویات این کیف باید متناسب با تعداد اعضای خانواده باشد. شامل کنسرو، آب آشامیدنی، لوازم کمک های اولیه، رادیو و باتری، کپی مدارک شناسایی اعضای خانواده و... بهتر است محتویات، قبل از فاسد شدن مصرف شده و جایگزین شوند.شهروندان  برای خودروی خود نیز کیف زلزله تهیه و آنرا زیر صندلی راننده قرار دهند.
حضور در مانورهای تمرینی چقدر می تواند در هنگام بروز زلزله کمک کند؟
شهروندان از فراگیری آموزش های لازم غافل نمانند و در مانورهای تمرینی شرکت کنید. آموزش های فراگرفته بویژه پناه گرفتن در زمان زلزله را در خانه و با حضور اعضاء خانواده تمرین کنند.
 با اعضای خانواده مکان مشخصی را درنظر گرفته تا بعد از زلزله و درصورت گم کردن یکدیگر، در آن مکان همدیگر پیدا کنند.
زمانی که زلزله رخ داد  مردم باید چه کار کنند آیا سریعا خانه را ترک و به خیابان بیایند؟
در زمان زلزله شهروندان فقط چند ثانیه فرصت دارند که به محل امن بروند. پس خونسردی خود را حفظ کرده و در چنین مواقعی موفقیت با کسانی است ک از قبل نقاط امن مکان خود را شناسایی کرده باشند.
 اگر میز محکم و مقاومی در محل هست، به زیر آن بروند. با یک دست پایه میز را گرفته و با دست دیگر از سر و گردن خود محافظت کنند. از دویدن به سمت راه پله و استفاده از آسانسور خودداری کنند.
 شهروندان در مجاورت پنجره ها، درها و کمدهای شیشه دار قرار نگیرند از کنار قفسه ها و اجسام سنگین مانند مجسمه ها و کمدها که احتمال سقوط دارند دور شوند. اگر مکان مناسبی برای پناه گرفتن نبود، درمقابل ستون های دیوار و یا سه کُنج دیوار قرار گرفته و با هر وسیله ای از سر و گردن خود محافظت کنند. اگر چیزی در دسترس نبود، با دست های خود این کار را انجام دهید.
 راهروهای داخل منزل یا محل کار، سرویس های بهداشتی و نقاط کم عرض که فاصله دیوارها کمتر است مکان مناسبی برای پناه است.با صحبت کردن با سایرین، آنان را به آرامش دعوت کرده و آنها را به مکان امن راهنمایی کنند.
از قرار گرفتن در بلندی ها مانند لبه بالکن ها، پنجره ها، پشت بام خودداری کرده و اگر در مکانی هستید که اطلاعاتی از نقاط آنجا ندارید، می توانید در حاشیه کناری اجسام بزرگ مانند مبل و اوپن آشپزخانه (مثلث حیات) استفاده کنید. آشپزخانه به دلیل وجود اجسام سنگین و نامتعادل مانند یخچال، جای مناسبی برای پناه گرفتن نیست.از دویدن بدون هدف در محیطی که هستید خودداری کرده و کودکان را در آغوش خود گرفته و با بدن خود از آنان محافظت کنید.
 اگر در اماکن تجمعی نظیر باشگاه ها، سینماها، فروشگاه ها و... هستید از هجوم به سمت در خروجی خودداری کرده و سریعاً خود را به کنار دیوارها و ستون ها برسانید و از سر و گردن خود محافظت کنید.
اگر شهروندان در هنگام بروز زلزله در بیرون از ساختمان بودند باید چه اقداماتی انجام دهند؟
 به سوی نزدیک ترین فضای باز حرکت کرده و  از کنار درختان قدیمی، ستون ها و پل ها، سازه ها و ساختمان های بلند و بویژه ساختمان های درحال ساخت و ساختمان های شیشه ای دور شوند.
 در کنار دکل ها و تیرهای برق و یا زیر کابل ها توقف نکنند و از ایستادن در حاشیه رودها، دره ها، و شیب های تند که احتمال سقوط و یا رانش زمین وجود دارد خودداری کنند.
اگر شهروندان در هنگام بروز زلزله در داخل خودرو بودند باید چه اقداماتی انجام دهند؟
 خونسردی خود را حفظ کرده و به آهستگی خودروی خود را به کنار خیابان هدایت کرده و دور از نقاط خطرناک متوقف شده و تا پایان لرزش، از خودرو پیاده نشوند.کودکان به پایین صندلی ها رفته و خود نیز خم شده و با دست ها از سر و گردن خود محافظت کنند. هرگز از روی پل ها، تونل ها و گذرگاه هایی که احتمال آسیب دیدن آن ها زیاد است عبور نکنند.
پس از بروز زلزله  مردم باید چه اقداماتی انجام دهند تا آسیب کمتری ببینند؟
شهروندان آرامش خود را حفظ کنند و زمانی که لزرش ها به پایان رسید کیف زلزله خود را برداشته و به سرعت و البته با احتیاط از ساختمان خارج شوند. حتی اگر ساختمان آنها تخریب نشده باشد.درصورت امکان شیر اصلی آب و گاز و کنتور اصلی برق را قطع کنند و برای پس لزره های احتمالی آمادگی داشته باشند  در نزدیکی ساختمان های آسیب دیده و تخریب شده قرار نگیرند و  آسیب های احتمالی وارد به خود را بررسی کرده و درصورت سلامت، نسبت به امدادرسانی به دیگران اقدام کنند.
هرگز افرادی را که آسیب های جدی خصوصاً در کمر و گردن دیده اند را جابجا نکنند مگر اینکه خطر مرگ و یا آسیب های بیشتری وجود داشته باشد. سعی کنند در اطراف منزل خود در یک محل امن حضور داشته باشید تا از ورود افراد غریبه به ساختمان خود جلوگیری کنند.مراقب شکستگی احتمالی لوله های گاز و آتش سوزی باشند و درصورت امکان به سرعت آن ها را خاموش کنید.
 از روشن کردن سیگار، کبریت و وسایل شعله دار و برقی غیراستاندارد در داخل ساختمان ها خودداری کرده و  از تکیه دادن به سازه های ناپایدار مانند نرده ها، حفاظ ها و دیوارهای سست امتناع کنند. به هیچ عنوان وارد ساختمان های سست و آسیب دیده نشوند و  نام و مشخصات خود و محل اسکان شان را به نیروهای امدادی اعلام کنند.
به سایر مصدومان و بویژه کودکان و سالخوردگان رسیدگی کرده و اگر کودک گم شده ویا بی سرپرستی مشاهده کردند، او را به مسئولان انتظامی تحویل داده تا از خطرات بعدی در امان باشد.
 قبل از ورود به ساختمان پس از زلزله و رفع خطر، با مهندسان باتجربه درباره استحکام بنا و ترک های ایجاد شده در ساختمان و بویژه وضعیت خطوط انرژی (آب، برق و گاز) مشورت کنند و هر زمان که احساس کردند ساختمان ناایمن است به سرعت از آن خارج شوند. بعد از زلزله و تا زمانی که چادر یا کانکسی در اختیار بگیرند داخل خودروی خود و درمحل امنی حضور یافته و از تردد بدون هدف در سطح شهر خودداری کنند.
 از روشن کردن وسایل گرمایشی شعله دار مانند بخاری های نفتی و گازی و بویژه منقل و ذغال روشن خودداری کرده و  در صورت استفاده از وسایل برقی، حتماً از وسایل استاندارد و مناسب بهره گیرند. بهتر است این وسایل را از نیروهای امدادی تحویل بگیرید.برای جلوگیری از خطر گازگرفتگی، حتماً بخشی از چادر یا کانکس را برای تردد و گردش هوا باز بگذارند.
 اگر فردی پس از پایان لرزش های زلزله خود را در زیر آوار یافت، خونسردی خود را حفظ کند.احتمالاً خود را در میان تاریکی و گرد و غبار فراوان خواهند دید. سعی کنند در ابتدا با گوشه لباس خود، مقابل دهان و بینی خود را بپوشانید که از ورود خاک به دهان  جلوگیری کنند.
در صورت امکان، اعضای بدن خود را چک کرده و از سلامت خود مطمئن شوند اگر شکستگی یا بویژه خونریزی داشتید، از حرکت و تکان خوردن بی دلیل خودداری کنند.درصورت امکان تلاش کنند که از آن وضعیت خارج شده و یا به گوشه امن تری پناه ببرند.
فرد زیر آوار مانده تا زمانی که از حضور دیگران و نیروهای امدادی مطمئن نشده فریاد نزند. این کار و همچنین تحرک های زیاد، انرژی شما را بیشتر و سریع تر هدر می دهد.
تا زمانی که دیگران به سراغ شما نیامده اند، سکوت کرده و خوب به محیط پیرامون گوش کنند. حتی چشمان خود را ببندند که حداقل انرژی را مصرف شود. اگر متوجه حضور دیگران شدند، با فریاد آنان را از حضور خود در زیر آوار مطلع کنند.
با کمی جستجو دراطراف خود، می توانند قطعه ای سنگ یا بتون پیدا کنند. آنرا به ستون ها و دیوارهای اطراف خود بزنید تا صدای آن به گوش دیگران برسد. این ضربات به صورت نامتناوب و نامنظم باشد که دیگران متوجه حضور شما شوند.با دست و پای خود، ضربات محکم به اطراف نزنید. احتمال جابجا شدن آوار و ریزش مجدد وجود دارد.
قطعا پس لرزه های بعد از زلزله وجود دارد شهروندان باید در این مواقع چه کنند؟ مسوولان چه اقداماتی باید انجام دهند؟ 
البته در هر زمانی بعد از زلزله، مراقب وقوع پس لرزه ها باشید و خود را آماده نگهدارید. گذشته از این اقداماتی که شهروندان باید بدانند و در موقع لزوم آنها را بکار بگیرند، مسئولان دستگاه های مربوطه هم باید نسبت به انجام وظایف خود اهتمام بورزند. آنان علاوه بر فراهم کردن زیرساخت های لازم قبل از زلزله مانند ارائه آموزش های لازم باید به شهروندان اطمینان دهند که درصورت بروز زلزله و پس از آن همواره در کنار آنان خواهند بود و از بابت تامین مایحتاج زندگی و فراهم کردن امکانات لازم، بویژه شرایط اسکان اضطراری و تامین آذوقه کمبودی پیش نخواهد آمد.
قطعاً وظیفه مسئولان تنها تامین چادر و مایحتاج اولیه نیست، بلکه آنان باید به سرعت ضمن تلاش برای کاهش آلام آسیب دیدگان، تمام توان خود را برای ساخت و یا تعمیر منازل تخریب شده و فراهم شدن اشتغال و معیشت آنان به کار گیرند. تهیه سوله هایی به منظور اسکان اضطراری مردم و همچنین آماده داشتن امکانات درمانی و بستری و آذوقه های غذایی و آشامیدنی. برگزاری جلسات بین دستگاه ها برای ایجاد تعامل و مشخص بودن برنامه های هر یک از دستگاه ها به طوری که در زمان زلزله، هر نهادی وظایف خود را به خوبی دانسته و به آن ها عمل کند. اجرای مانورهای عملیاتی با حضور تمام دستگاه ها آن هم مانورهایی که به واقعیت نزدیک باشد، نه مانورهایی که به خراب کردن چند دیوار ساده و باندپیچی کردن سر و صورت چند دانش آموز بسنده شود.
قطعاً ارائه آموزش های لازم به شهروندان در کنار فراهم شدن زیرساخت ها می تواند شهر و کشور ما را در برابر حوادث طبیعی بویژه زلزله مصون کند. امیدوارم با اجرای این نکات که تنها بخشی از موارد مهم بود بتوانیم آمادگی خود را در برابر این حوادث بالا ببریم.
 
منبع: فارس