زنگنه نه تنها مانع توسعه و ساخت پالایشگاه ها در داخل است بلکه فرصت سرمایه گذاری و تملک پالایشگاه ها در خارج از کشور را نیز گرفت. راهبرد مخالفت زنگنه آنقدر مسبوق به سابقه است که داد نمایندگان مجلس شورای اسلامی را نیز درآورده است.
تاریخ انتشارسه شنبه ۴ تير ۱۳۹۸ - ۱۰:۱۶
کد مطلب : ۱۱۵۶۷۴
مجلس، جور کم کاری زنگنه را در ساخت پالایشگاه کشید؛
گواهی آمار و ارقام بر ناکارآمدی زنگنه در ساخت پالایشگاه
میثم قدیری
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، از میان 9 پالایشگاه کشور (آبادان، امام خمینی شازند، اصفهان، بندرعباس، تهران، شیراز، کرمانشاه، لاوان، تبریز)، هفت پالایشگاه قبل از انقلاب ساخته شد و دو پالایشگاه شازند و بندرعباس در سالهای 136-1372 مورد بهره برداری قرار گرفتند. ظرفیت پالایشگاهی ایران در سال 1347، یعنی یک دهه قبل از انقلاب اسلامی 594 هزار بشکه در روز بود.
این ظرفیت در سال 1357 به 1 میلیون و 86 هزار بشکه در روز رسید. جنگ تحمیلی هشت ساله باعث شد که این ظرفیت کاهش یافته و در پایان جنگ در سال 1367، به 790 هزار بشکه در روز برسد. در پایان دولت اول رفسنجانی در سال 1372 ظرفیت پالایشگاهی به 1 میلیون و 22 هزار بشکه در روز رسید و در پایان دولت دوم ایشان در سال 1376 این ظرفیت به 1.436 هزار بشکه در روز افزایش یافت.
در پایان دولت اول خاتمی در سال 1380 این ظرفیت به 1.647 هزار بشکه در روز رسیده و در پایان دولت دوم خاتمی در سال 1384 که سکان وزارت نفت در دست زنگنه بود، به 1.692 هزار بشکه در روز رسید که نشان می دهد هیچ اعتقای به ساخت پالایشگاه توسط زنگنه از همان بدو کار وجود نداشته است. در پایان دولت اول احمدی نژاد در سال 1388 این ظرفیت به خاطر تحریم ها به 1.86 هزار بشکه در روز کاهش داشت در حالی که در سال قبل از آن تا 1.952 هزار بشکه در روز رسیده بود ولی در پایان دولت دوم احمدی نژاد در سال 1392 به 1.985 هزار بشکه در روز افزایش یافت. با بازگشت زنگنه به وزارت نفت در سال 1392، در تمام سالهای دولت اول روحانی 1396-1392 این ظرفیت در همان میزان 1.985 هزار بشکه در روز ثابت باقی ماند و همچون دور اول وزارتش هیچ اقدامی انجام نشد و هم اکنون که در سال دوم دولت دوم روحانی قرار داریم این ظرفیت به 2 میلیون و 225 هزار بشکه در روز رسیده است. آمار و ارقام فوق، همگی از دگماتیزم زنگنه در مخالفت با ساخت پالایشگاه در کارنامه 12 سال سکانداری وزارت نفت حکایت دارد.
هم اکنون ظرفیت پالایشی کشور به لطف بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس که سنگ بنای آن در دولت احمدی نژاد گذاشته شد، در سطح 2 میلیون و 225 هزار بشکه در روز قرار دارد و در مقایسه با سال گذشته که 2 میلیون و 150 هزار بشکه در روز بود که 5.7 درصد افزایش یافته است. ظرفیت تولید نفت کشور نیز در سال گذشته 3.4 میلیون بشکه در روز بود و هم اکنون با اجرای سخت تحریمها به 2.4 رسیده و در مقایسه با قبل از تحریمهیا اعمالی ترامپ در می 2018 (4.6 میلیون بشکه در روز) تا 50 درصد کاهش داشته است.
زمانی که زنگنه در مرداد 1392 به وزارت نفت بازگشت، با این ادعا که سیاست کلان وزارت نفت برای توسعه ظرفیت پالایش نفت کشور، ایجاد فضای مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی و حتی خارجی با در نظر گرفتن یک حاشیه سود منطقی است، گفت: اگر شرایط لازم فراهم شود هیچ گونه نگرانی بابت تامین منابع مالی ساخت پالایشگاه های جدید وجود ندارد. لذا باید تمرکز دولت بیشتر بر روی سرمایه گذاری در ساخت خطوط لوله انتقال نفت و فرآورده های نفتی و مخازن ذخیره سازی سوخت مایع باشد و باید ماموریت ساخت پالایشگاه های جدید نفت و طرح های بهینه سازی پالایشگاهی را به شرکت های خصوصی صاحب صلاحیت و توانمند واگذار کرد. این سخنان و در کنار آن تاکید زنگنه بر سودده نبودن پالایشگاه ها، نشان می دهد که زنگنه هیچ برنامه خاصی برای ساخت پالایشگاه در 10 سال سکانداری وزارت نفت، نداشته و برای 2 سال آینده نیز ندارد. در واقع با روی کار آمدن زنگنه، سیاست پالایشگاه سازی در کشور از پایه متوقف شد.
در رد ادعای ایشان که ساخت پالایشگاه را وظیفه بخش خصوصی می داند باید گفت این دولت و وزارت نفت است که وظایف رگولاتوری را برعهده دارد. زنگنه در پاسخ به انتقادات برخی از نمایندگان مجلس، ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس را سند پشتیبانی اش از بخش پالایشی می داند که این پروژه مربوط به دولت قبل است که در سال 1385 استارت خورد و با 65 درصد پیشرفت فیزیکی در سال 1392 به ایشان تحویل گردید و به نوعی این پروژه را به نام خود مصادره کرده است. به هرحال اعتماد به قرارگاه خاتم و شرکتهای داخلی تولید کننده کاتالیست توانست ما را از بلای واردات بنزین بی نیاز کند.
زنگنه در حالی ساخت پالایشگاه را غیر اقتصادی و زیان ده معرفی کرده، که مشتریان نفت خام ایران پالایشگرهای نفت خام در چین، هند، ژاپن، و اروپا بوده اند، اگر به صرفه نباشد چگونه این کشورها نفت وارد می کنند. همچنین عدم حمایت و ارائه خوراک به مینی ریفاینری ها باعث شد که این حوزه نیز توسط بخش خصوصی توسعه نیابد. همچنین پالایشگاه های سیراف (ظرفیت 480 هزار بشکه در روز، نیازبه اعتبار 3 میلیارد دلاری)، بهمن گنو جاسک (ظرفیت پالایش 350 هزار بشکه در روز و نیازمند اعتبار 2.5 میلیارد دلاری) ، خوزستان (180هزار بشكه در روز و نیازمند 3 میلیارد دلار اعتبار)، آناهيتا (ظرفیت پالایش 150 هزار بشکه در روز و اعتبار 12 هزار میلیارد تومانی)، شهريار (ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه در روز)، كاسپين ( ظرفیت پالایش۳۰۰ هزار بشکه در روز )، فاز 4 ستاره خلیج فارس در روی کاغذ مانده، پیشرفت فیزیکی چندانی نداشته و برخی در حد نصب یک تابلو بوده و عملیاتی نشده اند و منتظر فایننس و تامین اعتبار لازم هستند.
زنگنه در حالی بازار صادراتی فرآورده های نفتی به کشورهای همسایه را محدود و غیر عملیاتی ارزیابی کرده، که به استناد آمار اداره اطلاع رسانی انرژی آمریکا، تنها چهار کشور ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان در سال ۲۰۱۷، روزانه بیش از ۱۴۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی (معادل 1.5 میلیون بشکه ظرفیت پالایشی در روز) وارد کرده‌اند.
رویکرد توسعه همکاری های انرژی ایران با همسایگان، می تواند در ساخت پالایشگاه و صادرات فرآورده های نفتی متبلور شود که نقطه قوت ماست. زیرا با توجه به تحریم ها، وقتی نفت به فرآورده تبدیل شود، کیفیت یکسان و استانداردی پیدا می کند و صادرات آن با توجه به شبکه توزیع مویرگی اش به آسانی ردیابی نخواهد شد و پول صادرات نیز می تواند از طریق ارز کشورهای همسایه و یا به صورت پایاپای تسویه شود. در نتیجه این روش باعث اشتغال، رونق تولید و اجتناب از خام فروشی نفت خواهد شد. مهم تر از همه وابستگی این کشورها به فرآورده های نفتی به عنوان یک مزیت مانع از اتخاذ سیاست های ضد ایرانی در شراط تحریم می شد.
زنگنه نه تنها مانع توسعه و ساخت پالایشگاه ها در داخل است بلکه فرصت سرمایه گذاری و تملک پالایشگاه ها در خارج از کشور را نیز گرفت. راهبرد مخالفت زنگنه آنقدر مسبوق به سابقه است که داد نمایندگان مجلس شورای اسلامی را نیز درآورده، به گونه ای که در نامه 72 تن از نمایندگان به سران قوا در مورد ناکارآمدی وزیر نفت در سال گذشته یکی از موارد کم کاری وزیر نفت عدم توسعه ظرفیتهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی کشور در داخل و خارج که میتواند منجر به خنثی شدن بخش اعظمی از تحریمهای نفتی شود و عدم استفاده از ظرفیت همسایگان جهت انجام معاملات تهاتری و ایجاد زنجیره فروش نفت و فراورده‌های نفتی، بوده است. این روند تا بدانجا ادامه یافت که در 3 تیر ماه رئیس مجلس شورای اسلامی از ارسال نامه مجلس به رهبر انقلاب برای استفاده از صندوق توسعه جهت تقویت پالایشگاهها خبر داد.
در همین رابطه «حسینعلی حاجی‌دلیگانی» نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی، در اخطاری در جریان بررسی بخشی از طرح حمایت توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی، گفت: باید از ظرفیت صندوق توسعه ملی در راستای صدور مجوز و توسعه پالایشگاهها استفاده کرد.
«هدایت الله خادمی» عضو کمیسیون انرژی مجلس معتقد است کشوری که بزرگترین دارنده نفت و گاز جهان است، همیشه و هر سال باید در حال ساخت پالایشگاه باشد، چون می‌داند که نیاز دنیا به فرآورده‌های نفتی بیشتر می‌شود و می‌توانیم صادرات بیشتر داشته باشیم.
«جلیل سالاری» قائم مقام اسبق شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز معتقد است که از سال 1392 تاکنون، بیش از ۱۲ میلیارد دلار واردات بنزین کشور بوده که اگر این سرمایه، صرف زیرساخت می‌شد، پیشرفت زیادی داشتیم.
«بهمن آرمان»، كارشناس ارشد حوزه انرژى هم در گفت و گو با "نفت ما" ، معتقد است؛ وزير نفت به تنهايى مانع توسعه پالايشگاه ها در ايران است و سياست هاى زنگنه با توجه به تاکید رهبری بر پرهیز از خام فروشی نفت، را همچنان مشکوک ارزیابی می کند و می گوید آقاى زنگنه در مورد توسعه پالایشگاه آبادان گفته بود تا زماني كه وزير هست، اجازه نخواهد داد كه حتى يك دلار در پالايشگاه آبادان هزينه شود.
این ظرفیت در سال 1357 به 1 میلیون و 86 هزار بشکه در روز رسید. جنگ تحمیلی هشت ساله باعث شد که این ظرفیت کاهش یافته و در پایان جنگ در سال 1367، به 790 هزار بشکه در روز برسد. در پایان دولت اول رفسنجانی در سال 1372 ظرفیت پالایشگاهی به 1 میلیون و 22 هزار بشکه در روز رسید و در پایان دولت دوم ایشان در سال 1376 این ظرفیت به 1.436 هزار بشکه در روز افزایش یافت.
در پایان دولت اول خاتمی در سال 1380 این ظرفیت به 1.647 هزار بشکه در روز رسیده و در پایان دولت دوم خاتمی در سال 1384 که سکان وزارت نفت در دست زنگنه بود، به 1.692 هزار بشکه در روز رسید که نشان می دهد هیچ اعتقای به ساخت پالایشگاه توسط زنگنه از همان بدو کار وجود نداشته است. در پایان دولت اول احمدی نژاد در سال 1388 این ظرفیت به خاطر تحریم ها به 1.86 هزار بشکه در روز کاهش داشت در حالی که در سال قبل از آن تا 1.952 هزار بشکه در روز رسیده بود ولی در پایان دولت دوم احمدی نژاد در سال 1392 به 1.985 هزار بشکه در روز افزایش یافت. با بازگشت زنگنه به وزارت نفت در سال 1392، در تمام سالهای دولت اول روحانی 1396-1392 این ظرفیت در همان میزان 1.985 هزار بشکه در روز ثابت باقی ماند و همچون دور اول وزارتش هیچ اقدامی انجام نشد و هم اکنون که در سال دوم دولت دوم روحانی قرار داریم این ظرفیت به 2 میلیون و 225 هزار بشکه در روز رسیده است. آمار و ارقام فوق، همگی از دگماتیزم زنگنه در مخالفت با ساخت پالایشگاه در کارنامه 12 سال سکانداری وزارت نفت حکایت دارد.
هم اکنون ظرفیت پالایشی کشور به لطف بهره برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس که سنگ بنای آن در دولت احمدی نژاد گذاشته شد، در سطح 2 میلیون و 225 هزار بشکه در روز قرار دارد و در مقایسه با سال گذشته که 2 میلیون و 150 هزار بشکه در روز بود که 5.7 درصد افزایش یافته است. ظرفیت تولید نفت کشور نیز در سال گذشته 3.4 میلیون بشکه در روز بود و هم اکنون با اجرای سخت تحریمها به 2.4 رسیده و در مقایسه با قبل از تحریمهیا اعمالی ترامپ در می 2018 (4.6 میلیون بشکه در روز) تا 50 درصد کاهش داشته است.
زمانی که زنگنه در مرداد 1392 به وزارت نفت بازگشت، با این ادعا که سیاست کلان وزارت نفت برای توسعه ظرفیت پالایش نفت کشور، ایجاد فضای مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی و حتی خارجی با در نظر گرفتن یک حاشیه سود منطقی است، گفت: اگر شرایط لازم فراهم شود هیچ گونه نگرانی بابت تامین منابع مالی ساخت پالایشگاه های جدید وجود ندارد. لذا باید تمرکز دولت بیشتر بر روی سرمایه گذاری در ساخت خطوط لوله انتقال نفت و فرآورده های نفتی و مخازن ذخیره سازی سوخت مایع باشد و باید ماموریت ساخت پالایشگاه های جدید نفت و طرح های بهینه سازی پالایشگاهی را به شرکت های خصوصی صاحب صلاحیت و توانمند واگذار کرد. این سخنان و در کنار آن تاکید زنگنه بر سودده نبودن پالایشگاه ها، نشان می دهد که زنگنه هیچ برنامه خاصی برای ساخت پالایشگاه در 10 سال سکانداری وزارت نفت، نداشته و برای 2 سال آینده نیز ندارد. در واقع با روی کار آمدن زنگنه، سیاست پالایشگاه سازی در کشور از پایه متوقف شد.
در رد ادعای ایشان که ساخت پالایشگاه را وظیفه بخش خصوصی می داند باید گفت این دولت و وزارت نفت است که وظایف رگولاتوری را برعهده دارد. زنگنه در پاسخ به انتقادات برخی از نمایندگان مجلس، ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس را سند پشتیبانی اش از بخش پالایشی می داند که این پروژه مربوط به دولت قبل است که در سال 1385 استارت خورد و با 65 درصد پیشرفت فیزیکی در سال 1392 به ایشان تحویل گردید و به نوعی این پروژه را به نام خود مصادره کرده است. به هرحال اعتماد به قرارگاه خاتم و شرکتهای داخلی تولید کننده کاتالیست توانست ما را از بلای واردات بنزین بی نیاز کند.
زنگنه در حالی ساخت پالایشگاه را غیر اقتصادی و زیان ده معرفی کرده، که مشتریان نفت خام ایران پالایشگرهای نفت خام در چین، هند، ژاپن، و اروپا بوده اند، اگر به صرفه نباشد چگونه این کشورها نفت وارد می کنند. همچنین عدم حمایت و ارائه خوراک به مینی ریفاینری ها باعث شد که این حوزه نیز توسط بخش خصوصی توسعه نیابد. همچنین پالایشگاه های سیراف (ظرفیت 480 هزار بشکه در روز، نیازبه اعتبار 3 میلیارد دلاری)، بهمن گنو جاسک (ظرفیت پالایش 350 هزار بشکه در روز و نیازمند اعتبار 2.5 میلیارد دلاری) ، خوزستان (180هزار بشكه در روز و نیازمند 3 میلیارد دلار اعتبار)، آناهيتا (ظرفیت پالایش 150 هزار بشکه در روز و اعتبار 12 هزار میلیارد تومانی)، شهريار (ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه در روز)، كاسپين ( ظرفیت پالایش۳۰۰ هزار بشکه در روز )، فاز 4 ستاره خلیج فارس در روی کاغذ مانده، پیشرفت فیزیکی چندانی نداشته و برخی در حد نصب یک تابلو بوده و عملیاتی نشده اند و منتظر فایننس و تامین اعتبار لازم هستند.
زنگنه در حالی بازار صادراتی فرآورده های نفتی به کشورهای همسایه را محدود و غیر عملیاتی ارزیابی کرده، که به استناد آمار اداره اطلاع رسانی انرژی آمریکا، تنها چهار کشور ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان در سال ۲۰۱۷، روزانه بیش از ۱۴۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی (معادل 1.5 میلیون بشکه ظرفیت پالایشی در روز) وارد کرده‌اند.
رویکرد توسعه همکاری های انرژی ایران با همسایگان، می تواند در ساخت پالایشگاه و صادرات فرآورده های نفتی متبلور شود که نقطه قوت ماست. زیرا با توجه به تحریم ها، وقتی نفت به فرآورده تبدیل شود، کیفیت یکسان و استانداردی پیدا می کند و صادرات آن با توجه به شبکه توزیع مویرگی اش به آسانی ردیابی نخواهد شد و پول صادرات نیز می تواند از طریق ارز کشورهای همسایه و یا به صورت پایاپای تسویه شود. در نتیجه این روش باعث اشتغال، رونق تولید و اجتناب از خام فروشی نفت خواهد شد. مهم تر از همه وابستگی این کشورها به فرآورده های نفتی به عنوان یک مزیت مانع از اتخاذ سیاست های ضد ایرانی در شراط تحریم می شد.
زنگنه نه تنها مانع توسعه و ساخت پالایشگاه ها در داخل است بلکه فرصت سرمایه گذاری و تملک پالایشگاه ها در خارج از کشور را نیز گرفت. راهبرد مخالفت زنگنه آنقدر مسبوق به سابقه است که داد نمایندگان مجلس شورای اسلامی را نیز درآورده، به گونه ای که در نامه 72 تن از نمایندگان به سران قوا در مورد ناکارآمدی وزیر نفت در سال گذشته یکی از موارد کم کاری وزیر نفت عدم توسعه ظرفیتهای پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی کشور در داخل و خارج که میتواند منجر به خنثی شدن بخش اعظمی از تحریمهای نفتی شود و عدم استفاده از ظرفیت همسایگان جهت انجام معاملات تهاتری و ایجاد زنجیره فروش نفت و فراورده‌های نفتی، بوده است. این روند تا بدانجا ادامه یافت که در 3 تیر ماه رئیس مجلس شورای اسلامی از ارسال نامه مجلس به رهبر انقلاب برای استفاده از صندوق توسعه جهت تقویت پالایشگاهها خبر داد.
در همین رابطه «حسینعلی حاجی‌دلیگانی» نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی، در اخطاری در جریان بررسی بخشی از طرح حمایت توسعه صنایع پایین‌دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی، گفت: باید از ظرفیت صندوق توسعه ملی در راستای صدور مجوز و توسعه پالایشگاهها استفاده کرد.
«هدایت الله خادمی» عضو کمیسیون انرژی مجلس معتقد است کشوری که بزرگترین دارنده نفت و گاز جهان است، همیشه و هر سال باید در حال ساخت پالایشگاه باشد، چون می‌داند که نیاز دنیا به فرآورده‌های نفتی بیشتر می‌شود و می‌توانیم صادرات بیشتر داشته باشیم.
«جلیل سالاری» قائم مقام اسبق شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز معتقد است که از سال 1392 تاکنون، بیش از ۱۲ میلیارد دلار واردات بنزین کشور بوده که اگر این سرمایه، صرف زیرساخت می‌شد، پیشرفت زیادی داشتیم.
«بهمن آرمان»، كارشناس ارشد حوزه انرژى هم در گفت و گو با "نفت ما" ، معتقد است؛ وزير نفت به تنهايى مانع توسعه پالايشگاه ها در ايران است و سياست هاى زنگنه با توجه به تاکید رهبری بر پرهیز از خام فروشی نفت، را همچنان مشکوک ارزیابی می کند و می گوید آقاى زنگنه در مورد توسعه پالایشگاه آبادان گفته بود تا زماني كه وزير هست، اجازه نخواهد داد كه حتى يك دلار در پالايشگاه آبادان هزينه شود.
