برجام و فرجام نفت ایران

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، با نزدیک شدن به زمان ضرب الاجل ترامپ در 12 می، در مورد بازبینی در برجام، دیدگاههای متعددی در خصوص تاثیر این اقدام بر صنعت و بازار نفت ایران مطرح شده است. در این میان دو رویکرد عمده قابل استخراج است. برخی مراجع بر این باورند که خروج ترامپ از برجام، تاثیر خاصی بر صادرات نفت ایران نخواهد داشت چون اگر ایران در برجام بماند و به آن پایبند باشد، اتحادیه اروپایی اقدامی در زمینه برگرداندن تحریمهای خود نخواهد کرد و فقط ممکن است در ظرف 18 ماه،1 میلیون بشکه از صادرات نفت ایران کاهش پیدا کند. در این زمنیه ترامپ نیز احتمال دارد ترامپ همچون سلف خود اوباما یک مهلت 180 روزه به خریداران نفت ایران بدهد تا واردات نفت خود از ایران را کم کنند. این روند ممکن است از اواسط سال 2019 با کاهش 500 هزار بشکه ای نفت ایران آغاز شده و به کاهش 1 میلیون بشکه ای در روز برسد. جنگ تجاری چین با آمریکا، واردات روزانه1 میلیون بشکه ای نفت هند از ایران، و احتمال کاهش 100 هزار بشکه ای کره جنوبی و ژاپن، این روند را دشوار و با پیچیدگی روبرو خواهد کرد. در این میان کشورهای اروپایی ممکن است با کاهش 50 درصدی واردات خود به 330 هزار بشکه در روز برسانند. در صورت خروج ترامپ از برجام، تأثیر تحریم‌ها همانند تحریمهای قبلی نخواهد بود و مشتریان عمده نفت ایران در آسیا خواهند بود که برای حفظ آنها جریان صادرات نفت با تخفیف قیمت ادامه خواهد داشت. اما در روی دیگر سکه، تنها در صورتی صادرات نفت ایران تحت تاثیر شدید قرار خواهد گرفت که ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام، خود نیز خارج شده و برنامه هسته ای و موشکهای بالستیک خود را از سر بگیرد که در این صورت واردات نفت از ایران به صورت دواطلبانه کاهش عمده ای پیدا خواهد کرد. در این میان، انتصاب «مایک پمپئو» به عنوان وزیر خارجه و «جان بولتون» به عنوان مشاور امنیت ملی آمریکا، بر روند سرمایه گذاری خارجی در ایران تاثیرگذار خواهد بود. عدم تمدید لغو تحریمهای ایران، می تواند تعادل نسبی بازار نفت را مختل کرده و باعث کاهش عرضه 300 هزار تا 1 میلیون بشکه ای نفت در بازار جهانی شده و به تبع بین 5 تا 10 دلار قیمت نفت را بالا خواهد برد و حتی به 85 دلار برسد. اداره اطلاع رسانی انرژی ایالات متحده در گزارش اخیر خود، اعلام کرده که توسعه پروژه های نفت و گاز ایران در پساتحریم، کندتر از آنچه پیش بینی می شد، در حال انجام است و هنوز در جذب سرمایه و فناوری مشکل وجود دارد. ایران در نظر داشت تا با معرفی IPC سالانه 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در بخش نفت و گاز جذب کند، اما این امر میسر نشده است. مجموع سرمایه خارجی جذب شده در بخش نفت و گاز ایران در پساتحریم، 1.3 میلیارد دلار است که 4 درصد میزان مد نظر ایران است و پیش بینی می شود که ایران در سه سال آینده 21 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کند که یک سوم میزان براورد شده می باشد. حتی در صورت عدم خروج ترامپ از برجام و یا ادامه مشروط آن، صنعت نفت ایران به گونه ای دیگر تحت تاثیر تحریمهای غیر مرتبط آمریکا قرار خواهد گرفت. تهدیدات بالقوه و بالفعلی فراروی توسعه صنعت نفت کشور، این صنعت را در کما فرو برده است و اولویتهای اساسی وزیر نفت نیز نمی تواند بدون جذب سرمایه و فناوری، این تهدیدات را مهار کند. بیم شرکتهای بین المللی از تحریم مضاعف آمریکا و محرومیت از بازار این کشور با توجه به ارزش مالی چند ده برابری پروژه های آمریکا در مقایسه با ایران، باعث تردید و نگرانی آنها شده و موجب شده که روسیه به عنوان یک آلترناتیو و در پاسخ به تحریمهای مورد انتظار از سوی آمریکا انتخاب شود. برنامه های نقشه راه نفت و گاز ایران در افق 2025 عبارتند از؛ 1- متنوع سازی بازارهای صادرات هدف خود،2- افزایش ظرفیت تولید نفت خام و میعانات به 5.7 میلیون بشکه در روز، 3- افزایش تولید گاز طبیعی به 1.3 میلیارد متر مکعب در روز، 4- افزایش تولید و صادرات فرآورده های پتروشیمی به 80 میلیارد دلار در سال، 5- افزایش ظرفیت پالایشی کشور به 3 میلیون بشکه در روز، 6- افزایش سهم صادرات جهانی گاز به 10 درصد، 7- افزایش سواپ نفت خام و فرآورده های نفتی،8- کاهش 50 درصدی فلرسوزی گاز،9- افزایش دست کم 1 درصدی بازیافت میادین نفتی، 10 - کاهش10 درصدی سهم تولید نفت کوره در پالایشگاهها. ایران در نظر دارد در 53 پروژه بالادستی نفت و گاز 108 میلیارد دلار و در 51 پروژه پایین دستی نفت و گاز 72 میلیارد دلار و در مجموع 180 میلیارد دلار سرمایه جذب کند. همچنین قصد دارد در 67 پروژه بخش پتروشیمی در حال ساخت 39 میلیارد دلار و در 30 پروژه آتی این بخش 16 میلیارد دلار و در مجموع 55 میلیارد دلار سرمایه جذب کند. در صورت عدم توفیق در جذب سرمایه خارجی، شاید تنها راهکار ممکن عرضه اوراق قرضه و فروش سهام شرکتهای ملی نفت و گاز در بازار بورس می باشد. منبع: ماهنامه بین المللی تخصصی عصر کیمیاگری- ش 59- اردیبهشت 1397