سرنوشت پرونده گازی ایران تا افق ۱۴۰۴

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، آمارهای رسمی شرکت ملی گاز حکایت از این دارد که تا پایان دولت دهم، ۱۴میلیون‌و ۶۱ هزار خانوار شهری معادل ۹۵ درصد شهرهای کشور گازرسانی شده بودند که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان دولت دوازدهم به ۱۷میلیون و ۷۴۴ هزار خانوار افزایش یابد. در ابتدای دولت یازدهم آمار خانوارهای روستایی گازرسانی شده ۲ میلیون و ۲۹۶هزار خانوار معادل ۵۵ درصد روستاهای کشور بود که در ابتدای دولت دوازدهم به ۳ میلیون و ۸۸۴ هزار خانوار رسید. بر این اساس با توجه به اینکه پایان دولت دوازدهم با دستیابی به تولید یک میلیارد مترمکعب گاز همراه است، برنامه‌ریزی شده میزان گازرسانی به ۵ میلیون و ۳۸۰ هزار خانوار برسد. بنابراین، جمعیت زیر پوشش شبکه گازرسانی کشور تا پایان دولت دوازدهم به بیش از ۲۳ میلیون خانوار می‌رسد. بر این اساس تا پایان سال ۱۴۰۰ پروژه گازرسانی در ایران به اتمام می‌رسد و کل کشور به شبکه گازی متصل می‌شوند. افزایش ۹ هزار کیلومتر خطوط انتقال گاز از جمله نیازهایی که برای گازرسانی در کشور باید تامین شود، کامل کردن خطوط انتقال گاز است؛ پروژه‌ای که همزمان با افزایش بهره‌برداری گاز پیش می‌رود و تا قبل از کامل شدن آن نمی‌توان پروژه گازرسانی را اجرا کرد. در این زمینه شرکت انتقال گاز اکنون دارای ۳۶ هزار کیلومتر خط لوله، ۸۱ ایستگاه تقویت فشار، ۲۹۰ توربوکمپرسور و دیگر ایستگاه‌های تقلیل فشار، توربین‌ها و تاسیسات است. به عبارت دیگر بیش از ۷۰ درصد دارایی‌های فیزیکی شرکت ملی گاز در اختیار این مجموعه قرار دارد. از جمله برنامه‌ریزی‌هایی که برای رشد این بخش در نظر گرفته شده رسیدن به سقف ۴۵ هزار کیلومتر تا سال ۱۴۰۴ است. به عبارت دیگر تا ۷ سال آینده شرکت ملی گاز موظف به ساخت ۹ هزار کیلومتر خط لوله است. باتوجه به اینکه خطوط انتقال گاز به دو بخش اصلی و فرعی شامل خطوط سراسری و انشعابات تقسیم می‌شوند، از سال گذشته تاکنون حدود ۲ هزار کیلومتر به بخش نخست یعنی خطوط شاهرگی سراسری مانند خط ششم انتقال گاز افزوده شده است. صادرات گاز و مشکلات پیش رو با اینکه ایران به بزرگترین میدان گاز جهان دسترسی دارد و در میزان بهره‌برداری از آن نیز رقم بالایی را به خود اختصاص داده، هنوز نتوانسته در صادرات گاز آن‌طور که باید و شاید عملکرد موفقی داشته باشد. بسیاری از مسئولان و کارشناسان این موضوع را به‌دلیل شیوه مصرف گاز و برق در کشور می‌دانند. باتوجه به اینکه سوخت اصلی نیروگاه‌های برق در کشور از طریق گاز تامین می‌شود، شیوه مصرف برق و گاز در بخش خانگی و صنعتی باعث می‌شود، عمده بخش بهره‌برداری شده گاز در کشور به رفع نیاز داخل اختصاص یابد؛ نیازی که با اندک‌صرفه‌جویی در شیوه مصرف می‌تواند به سبد صادراتی کشور اضافه کند. براساس چشم‌انداز شرکت ملی گاز در برنامه ششم توسعه، حجم صادرات گاز ایران تا پایان این برنامه باید به ۲۰۰ میلیون مترمکعب در روز برسد. هم‌اکنون سالانه حدود ۲۰۰ میلیارد مترمکعب گاز در کشور مصرف می‌شود و تنها ۱۰ میلیارد مترمکعب به صادرات اختصاص می‌یابد که براساس اهداف برنامه ششم توسعه، این میزان باید به ۶۸ تا ۷۰ میلیارد مترمکعب افزایش یابد. باتوجه به برنامه‌های تعریف شده، به طور میانگین باید روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز به بخش صادرات اختصاص یابد که بخش قابل‌توجهی از آن به کشورهای منطقه تحویل و بخشی نیز در قالب «ال‌ان‌جی» به اروپا صادر می‌شود. پروژه صادرات گاز به عراق از ۳۱ خرداد سال گذشته با ارسال روزانه ۷ میلیون مترمکعب از پایانه نفت‌شهر اجرایی شد و اکنون حجم صادرات گاز به بغداد به رقم روزانه ۱۴ میلیون مترمکعب رسیده است. رقمی که باتوجه به شرایط کنونی ارزشمند به‌شمار می‌رود اما برای دستیابی به هدف‌های پیش رو باید افزایش یابد. دومین مقصد صادرات گاز ایران هم در عراق است. زیرساخت این مقصد صادراتی که به نیروگاه بصره می‌رسد، در ایران کامل شده اما طرف عراقی هنوز خطوط انتقال را کامل نکرده و این موضوع باعث ناتمام ماندن پروژه صادرات گاز به نیروگاه بصره شده است. ایران تمام خطوط انتقال گاز برای صادرات به بصره را تا مرز شلمچه آماده کرده اما طرف عراقی این پروژه هنوز زیرساخت‌ها را فراهم نکرده است. کشور دومی که ایران در منطقه به عنوان هدف صادراتی در نظر گرفته، ترکیه است. در نیمه نخست سال گذشته از مرز بازرگان، ۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب گاز به ترکیه صادر شده است. صادرات گاز به ترکیه پس از حکم دیوان بین‌المللی داوری به‌دنبال اختلاف‌های گازی و تسویه حساب میان دو کشور اکنون بر اساس قرارداد انجام می‌شود. بنا بر اعلام شرکت ملی گاز، صادرات گاز به ارمنستان نیز در قالب تهاتر گاز و برق اجرایی می‌شود؛ به این ترتیب که ایران سالانه ۳۶۵ میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر می‌کند و در قبال آن ۳ کیلووات ساعت برق وارد کشور می‌شود. افزایش میزان صادرات گاز ایران به ارمنستان بستگی به میزان آمادگی طرف ارمنی برای دریافت گاز و تامین بیشتر برق از سوی این کشور دارد. از دیگر قراردادهای صادرات گاز ایران مربوط به جمهوری آذربایجان و نخجوان است. ایران در گذشته یک قرارداد سوآپ با جمهوری آذربایجان و نخجوان داشت که بر اساس آن یک مقدار گاز را با حجم کمتر از یک میلیون مترمکعب در آستارا تحویل می‌گرفت و همان حجم گاز را از طریق جلفا به نخجوان تحویل می‌داد و به ازای انتقال گاز، هزینه ترانسفر گاز از کشورهای طرف قرارداد دریافت می‌شد. اکنون نیز روزانه یک میلیون مترمکعب گاز به نخجوان صادر می‌شود که در ۸ ماه سال گذشته به ۲۵۰ میلیون متر مکعب رسید. اکنون نیز تحویل گاز به نخجوان پابرجاست، اما دیگر گازی از جمهوری آذربایجان دریافت نمی‌شود. همچنین روزانه ۶ میلیون مترمکعب گاز از ترکمنستان وارد می‌شود و در محدوده خراسان مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مقابل همین حجم گاز از خط اول سراسری به جمهوری آذربایجان صادر می‌شود. منبع:صمت