راهکار ایجاد ارزش افزوده در محصول جانبی بنزین حاصل از فرایندهای تبدیل متانول به پروپیلن

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، اولین گزینه که در دولت گذشته هم به کار گرفته شد استفاده از بنزین حاصل از فرایند کراکینگ واحدهای الفین پتروشیمی است که بنزین PGH نامیده می شود. این نوع بنزین که سرشاز از بنزن و مواد آروماتیک می باشد و همچنین به علت وجود تنها یک مرحله هیدروژناسیون در چرخه فراورش خود دارای ناخالصی نسبتا بالایی است نمی تواند به عنوان یک بنزین استاندارد حتی در صورت مخلوط سازی با نفتا به کار گرفته شود و با صرفه تر است که که جهت استحصال مواد با ارزشی همچون بنزن و دیگر آروماتیکها، دی سیلکو پنتا دی ان، ایزو پرن و... مورد استفاده قرار گیرد. اما فرصت جدید تولید بنزین استاندارد، استفاده از محصول جانبی بنزین فرایندهای متانول به پروپیلن یا اصطلاحا بنزین MTP می باشد. این فرصت از آنجا فراهم می شود که ایران با راه اندازی 12 طرح در مجموع با 19 میلیون تن ظرفیت با سبقت از آمریکا و چین به بزرگترین متانول ساز جهان تبدیل خواهد شد. طرح های متانول کاوه، بوشهر، مرجان، سبلان، کیمیای پارس خاورمیانه، متانول دنا، متانول سیراف، ی پلیمر آریا، پتروشیمی صنعت لاوان و ارگ شیمی پارسا طرح های تولید متانول ایران هستند. این حجم بالای متانول که در صنعت امروز پتروشیمی دیگر یک ماده خام یا اولیه تلقی می شود می تواند در زنجیره ارزش تولید الفین از متانول به کار گرفته شده و سبب استحصال ارزش افزوده قابل توجهی گردد. همچنین تاکنون دست کم پنج مجور طرح تبدیل گاز به پلی پروپیلن از طریق حدواسط متانول هم توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی صادر شده که برخی بر اساس فرایند MTP یعنی تبدیل به پروپیلن و برخی بر اساس MTO یعنی تبدیل به الفین ها می باشد. همچنین مجوزهایی هم برای احداث طرح های MTO و MTP غیر یکپارچه در شهرهایی همچون کرمان، ماکو و اردبیل هم صادر شده است. از طرفی از سال های گذشته شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی بر روی بومی سازی فرایند تولید پروپیلن از متانول با همکاری ایر لیکویید مشغول به کار است و بر اساس اظهارات مدیر عامل این شرکت، پژوهش و فناوری قصد دارد در ادامه این فرایند را با همکاری شرکت ایرلیکویید جهت تولید محصول بیشتر و کاهش هزینه تحت عنوان PARS MTP بهبود بخشد. در حال حاضر پنج تکنولوژی تبدیل متانول به الفین ها در سطح جهانی وجود دارد. دو تکنولوژی LURGI AIRLIQUIDE MTP و FMTP دارای عمده محصول پروپیلن و سه تکنولوژی UOP MTO و DICP-DMTO و SINOPEC SMTO دارای قابلیت تولید هم زمان اتیلن و پروپیلن به عنوان الفین های تولیدی هستند. البته تکنولوژی UOP MTO دارای سه گزینه مختلف با ترکیب درصد متفاوت اتیلن و پروپیلن می باشد. میزان تولید مجموع اتیلن و پروپیلن به صورت مقایسه ای جهت هریک از این تکنولوژی ها در جدول زیر دیده می شود: مجموع تولید اتیلن و پروپیلن % تکنولوژی 77 UOP MTO ( C2 OPTION) 81 UOP MTO (C3 OPTION) 85 UOP MTON (WITH OCP) 66 LURGI AIR LIQUIDE MTP 80 DICP-DMTO 80 SINOPEC-SMTO 77 FMTP همانگونه که در جدول بالا دیده می شود فرایند LURGI AIR LIQUIDE دارای کمترین بازه تولید الفین است زیرا در کنار محصول اصلی پروپیلن، محصولات جانبی بنزین MTP و LPG نیز تولید می شوند. بنابر این فرایندهای متکی بر این تکنولوژی باید مقدار قابل توجهی بنزین MTP تولیدی خود را در کنار PP تولیدی در زنجیره نهایی به فروش برسانند. از آنجاییکه در ایران نیز با توجه به تلاش های شرکت پژوهش و فناوری و ادعای کسب لایسنس با همکاری LURGI AIR LIQUIDE و وجود طرح های GTPP و MTP که مصوب شده اند، تکنولوژی غالب تولید الفین ها از متانول همان LURGI AIR LIQUIDE خواهد بود، چالش فروش بنزین تولیدی MTP از چالش های اصلی تهدید کننده سودآوری و اقتصاد این سرمایه گذاری ها خواهد بود. معمولا در ظرفیت های امروزی محصول بنزین خروجی از راکتورهای MTP حدود 540 تن در روز یا 185 هزار تن در سال است که حدود 25% محصولات خروجی را شامل می شود. به لحاظ ارزشی نیز ارزش این محصول می تواند 15% ارزش محصولات تولیدی با در نظر گرفتن تبدیل پروپیلن به PP باشد. بنزین MTP دارای محتوای الفین بالا و بنزن زیر 1% است و نمی توان آن را هم تراز بنزین PGH خروجی کراکرهای پتروشیمی دانست. همانگونه که بیان شد بنزین PGH پتروشیمی دارای محتوای حدود 30% بنزن است و ارزش اصلی آن به وجود بنزن به عنوان با ارزش ترین ماده آروماتیک موجود در آن گره خورده است. در حالی که قیمت بنزین PGH پتروشیمی را تقریبا می توان همسنگ قیمت نفتا ارزیابی کرد بنزین MTP به علت محتوای پایین بنزن خود شاید ارزشی حداکثر معادل 40 دلار زیر نفتا را داشته باشد. این در حالی است که این نوع بنزین به علت محتوای بنزن زیر 1% خود و گوگرد تقریبا ناچیز از پتانسیل بسیار خوبی برای تبدیل شدن به بنزین RON 95 یورو 5 برخوردار است. درصورت تبدیل بنزین MTP به بنزین RON 95 یورو 5 قیمت آن به طور متوسط به 60 دلار بالای قیمت نفتا ترقی می یابد. پس می توان انتظار داشت در صورت تبدیل بنزین MTP به بنزین RON 95 یورو 5 تقریبا در هر تن 100 دلار ارزش افزوده ایجاد شود. برای دستیابی به مشخصات بنزین RON 95 یورو 5 مهمترین معضلات محتوای الفین بالا و عدد اکتان پایین ( هم RON و هم MON) بنزین MTP است. تفاوت این مشخصات در بنزین MTP و بنزین RON 95 یورو 5 در جدول زیر قابل مشاهده است: آیتم بنزین RON 95 یورو5 بنزین MTP محتوای الفین(درصد حجمی) 18 MAX 32.8 عدد اکتان RON 95 MIN 91.6 عدد اکتان MON 85 MIN 80.1 مشکل اصلی اینجاست که جهت کاهش محتوای الفین های بنزین MTP در دسترس ترین روش هیدروژناسیون است که دارای اثر منفی کاهش عدد اکتان بنزین در اثر کاهش حجم آروماتیک ها را دارد. از طرفی با استفاده از مواد اکتان افزای اکسیژن دار هم تا حدی می توان کاهش عدد اکتان جبران نمود و در عین حال در ملاحظات بنزین یورو5 حد مشخصی برای اضافه کردن عامل اکسیژن دار به بنزین وجود دارد. با توجه به تجربیات شرکت AXENS شاید بتوان برترین راه بهبود بنزین MTP را استفاده از روش های اتریفیکاسیون برای محتوای با نقطه جوش پایین یا LOW BOIL CUT و استفاده از هیدروژناسیون و در ادامه ریفرمینگ جهت محتوای نقطه جوش بالای HIGH BOIL CUT بنزین MTP دانست. BFD روش پیشنهادی در شمای صفحه دیده می شود. در این مجموعه تبدیلی بنزین MTP به بنزین RON 95 یورو 5، هزینه احداث بخش هیدروژناسیون 3 میلیون دلار، هزینه بخش اتریفیکاسیون 8 میلیون دلار و هزینه بخش ریفرمینگ 20 میلیون دلار ارزیابی می شود. یعنی با این سرمایه گذاری می توان 185 هزار تن در سال بنزین MTP را به بنزین استاندارد قابل مصرف در داخل کشور و حتی با قابلیت صادرات با ارزش افزوده 100 دلار بر تن تبدیل کرد. به عبارت دیگر سرمایه گذاری 31 میلیون دلاری در این بخش در کمتر دو سال قابل برگشت است. اگر فرض کنیم حداقل پنج طرح MTP احداثی در کشور بنزین خود را بدین روش به بنزین استاندارد یورو 5 تبدیل کنند، سالانه یک میلیون تن بنزین قابل دسترس است که معادل مصرف روزانه 4 میلیون لیتر بنزین در کشور خواهد بود که می تواند در کنار سه فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس به احتمال زیاد نیاز داخلی بنزین مصرفی کشور را مرتفع نماید. لازم به ذکر است طرح های MTP و GTPP احداثی در خارج از نوار ساحلی کشور مشکلی مهمی در لجستیک محصول مایع بنزین جهت صادرات خواهند داشت و بهتر است بنزین تولیدی ایشان صرف مصارف داخلی گردد.

واقعا جالب است که تاکنون برنامه ای برای بنزین فرابند MTP نداشته ایم در حالیکه به دنبال بومی سازی تگنولوژی ان هستیم! ان شالله که از نظرات دکتر طالب نژاد استفاده خواهد شد

۲ ۰

با توجه به مجوزهایی که برای طرح های MTP و GTPP صادر شده است بر روی کاغد شاید 1 میلیون تن در سال بنزین MTP تولید شود یعنی 4 میلیون لیتر در روز از مصرف 82در روز کشور می تواند از این طریق تامین شود. پیشنهاد جالبی است آن هم بنزین اکتان 95 یورو 5 که تاکنون در کشور رویت نشده است!
تشکر از دکتر طالب نژاد

بسیارعالی، امیدوارم مدیران مربوطه درصنعت نفت، برای به ثمررسیدن چنین طرحهای سودآوری ، تمامی تلاش خودرامبذول دارند.