۰
plusresetminus
تاریخ انتشارشنبه ۱۵ مهر ۱۳۹۶ - ۱۰:۱۲
کد مطلب : ۷۱۵۵۳

درانداختن طرحی نو برای عبور از چالشهای داخلی و جهانی صنعت حفاری

به نظر می رسد ما در بدترین شرایط دو دهه اخیر برای صاحبان کسب و کار شرکت های ارائه دهنده خدمات حفاری قرار داریم ، همچنین از جمله چالشهای مهم صنعت حفاری در ایران می‌توان به نبود قطعات مورد نیاز حفاری حین عملیات فوران چاه، نیروی انسانی متخصص، نبود لوازم و تجهیزات، نبود سرمایه‌گذاری و نخریدن ماشین آلات و دستگاههای حفاری از کشورهای صاحب دانش اشاره کرد.
خبرنگارآژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "نفت ما" با شهاب دادگرنژاد کارشناس ارشد انرژی در خصوص چشم انداز صنعت حفاری و چالش های آن گفت و گویی انجام داده است که مشروح آنرا در ادامه می خوانید:   وضعیت جهانی صنعت حفاری چگونه است؟ در همین ابتدا باید عرض کنم که بازار جهانی حفاری هم اکنون با چالشهای متعددی مواجه و شرایط سختی را به خاطر قیمت نفت تجربه کرده است و همچنان چشم انداز مبهمی پیش رو دارد. برخی مراجع بین المللی پیش بینی کرده بودند که در تابستان سال 2017، با توجه به اینکه هزاران قرارداد حفاری به پایان می رسد و تمدید این قراردادها در گرو بهبود چشم انداز قیمت نفت می باشد، فلذا دکلهای اجاره ای به خاطر کاهش میانگین نرخ اجاره بیش از پیش در دستور کار شرکتها قرار گرفته و تعداد قراردادهای حفاری به کمترین میزان از دهه 1980 رسیده است. به عنوان مثال گردش مالی صنعت جهانی حفاری در سال 2016 در مقایسه با سال 2014 افت 12 درصدی را شاهد بوده است. بهر حال در این فضا و شرایط، سرمایه گذاران تمایلی به اختصاص سرمایه های خود برای فعالیتهای پرریسک اکتشاف و حفاری ندارند. بازپرداخت بدهیهای گذشته و برآوردهای پیشین در مورد دوره بازگشت سرمایه گذاریها نیز با مشکلات زیادی مواجه شده است. چرا که برداشت اقتصادی از یک میدان در دوره زمانی برداشت از آن که عموما ۲۰ سال و یا بیشتر در نظر گرفته می شود، در گروی قیمت فروش نفت است. با کاهش شدید قیمت نفت، شرکتهای فعال در حوزه های اکتشاف و تولید، بودجه های حفاری خود را کاهش داده ، ادامه فعالیت بسیاری از دکل ها را متوقف نموده ، اجرای تعداد قابل توجهی از طرح های پرهزینه را به حالت تعلیق درآورده و از پیمانکاران ارائه دهنده خدمات نفتی درخواست نموده اند تا قیمت های خود را کاهش دهند. شرایطی که موجی از ناامیدی به آینده را در میان شرکتهای ارائه دهنده خدمات نفتی پدید آورده است. شرکت های ملی نفت، بودجه های اکتشاف و حفاری خود را 25 درصد کاهش داده اند. بدین ترتیب تا پایان سال 2017، 100 میلیارد دلار از بودجه فعالیت های حفاری و اکتشاف منابع هیدروکربوری حذف می شود. به نظر می رسد ما در بدترین شرایط دو دهه اخیر برای صاحبان کسب و کار شرکت های ارائه دهنده خدمات حفاری قرار داریم. با کاهش تعداد دکل های حفاری، نیاز به خدمات مختلف نیز 8 درصد کاهش یافته و بدین ترتیب ورشکستگی دهها شرکت کوچک و اخراج هزاران کارگر شاغل در آنها نشانگر تغییر شرایط می باشد. گفته می شود تعداد پروژه های نفتی آغاز شده در فاصله سالهای 2014 تا 2017 نسبت به دوره پیشین گذشته 50 درصد کاهش داشته است. در مجموع باید تأکید کنم که بازار حفاری فراساحلی در شرایط کنونی با چشم انداز دشواری روبرو می باشد. در سراسر دنیا، دکل های بسیاری بدون قرارداد و غیرفعال هستند، هرچند دکل های زیادی نیز در مراحل پایانی ساخت قرار دارند و در سال های آینده، 140 دکل حفاری فراساحلی بازنشسته می شوند. از مجموع دکل های کنونی نیز 360 دکل از عمر بیش از 30 سال برخوردارند که در سال های آتی، شاهد بازنشسته شدن آنها خواهیم بود.   جناب آقای دادگرنژاد چه چشم اندازی برای صنعت حفاری جهانی ترسیم  می کنید؟ پیش بینیها حاکی از آنست که در سال 2018، بازار خدمات حفاری دوباره وارد مرحله رشد خواهد شد. قیمت نفت بالا خواهد رفت، سرمایه گذاری اختصاص یافته به حوزه اکتشاف و تولید افزایش می یابد و تولید از منابع هیدروکربوری فراساحلی شتاب می گیرد. اما تردیدی وجود ندارد که تا فرا رسیدن آن، شرکت های نفتی با روزهای دشواری روبرو خواهند بود. می توان امیدوار بود که در سال 2020 ، دیگربار این بازار به شرایط قبل از سال 2014 باز گردد. تا سال ۲۰۲۰، کشورهای آسیایی تشنه انرژی، کانون رشد مصرف سوختهای فسیلی بوده و با ورود اکثر میادین خشکی هیدروکربوری به نیمه دوم عمر و کاهش تدریجی بازدهی آنها، شرکتها را روانه دریاها نموده است. با توجه به سرمایه گذاری انجام شده در حوزه حفاری فراساحلی از 80 میلیارد دلار در سال گذشته، در پایان دهه کنونی و با رشد متوسط بیش از 10 درصدی، به 134 میلیارد دلار خواهد رسید. بازار حفاری فراساحلی از خدمات مختلفی مانند حفاری جهت دار، نمودارگیری، مانده یابی، اسیدکاری، سیمان کاری و ... تشکیل شده که تجهیزات مورد نیاز برای ارائه این سرویس ها در آبهای کم عمق، عمیق و فوق عمیق با هم تفاوتهای چشمگیری دارند. کارشناسان معتقدند به دلیل ریسک زیاد حفاری های اکتشافی و بالا رفتن مخارج، هزینه های یافتن میادین جدید برای فعالان این صنعت، بسیار بالا خواهد بود. به علاوه، مقررات دولتی، هزینه های اکتشاف، نوسانات قیمت نفت و قراردادهای واگذاری میادین از دیگر عوامل تاثیرگذار بر افق فعالیت حفاری فراساحلی خواهد بود.   توسعه صنعت حفاری ایران در چه وضعیتی قرار دارد؟ ذخایر نفت قابل برداشت کشور۱۵۷ میلیارد بشکه و ذخایر گاز طبیعی ۳۴ تریلیون مترمکعب برآورد می شود. با توجه به هدایت منابع مالی به سوی سرمایه گذاری در صنعت نفت و به ویژه بخش حفاری که پرهزینه ترین بخش صنعت نفت است، لذا انجام پروژه های توسعه ای و صیانتی مخازن هیدروکربوری امری بسیار ضروری و با اهمیت خواهد بود. اهدافی چون ایجاد ظرفیت در حوزه‌های اکتشافی، برآورد و مطالعات مخزنی برای توسعه میادین، حفظ، نگهداشت و افزایش توان تولید و در نهایت دستیابی به ظرفیتهای تولید صیانتی، مجموعه ای از راهبردهای استراتژیک صنعت نفت در سراسر جهان به شمار می‌آیند که همگی به نوعی در مسیر تحقق خود مبتنی بر توان صنعت حفاری هستند. لذا اولین گام در جهت توسعه میادین نفتی، تقویت صنعت حفاری است. حفاری، صنعتی تخصصی و سرمایه بر است که برای اکتشاف، توسعه، توصیف، ترمیم، تعمیر، تزریق و بهره برداری از مخازن نفت و گاز انجام می‌شود. تا پیش از عملیات حفاری فقط با تخیل و فرضیات مختلف، لایه‌ها و عمقهای مختلف تعیین شده و تنها در هنگام حفاری می‌توان درباره این حدسیات اطمینان حاصل کرد. با توجه به اینکه بیشتر مخازن بزرگ نفتی کشور که درحال تولید هستند، در نیمه عمر خود قرار دارند، به منظور جبران کاهش تولید از مخازن، کشف نفت و گاز در میدانهای مشترک، اکتشاف در افقهای عمیقتر از میدان های درحال تولید، عملیات لرزه نگاری و حفاری در تاقدیسهای ناشناخته جزء اولویتهای مدیریت اکتشاف است. صنعت حفاری،  یکی از مهمترین فرآیند های اصلی اکتشاف، ارزیابی و توسعه مخازن نفت و گاز است. مجموع کل دستگاههای دکل حفاری ایران که در بخش خشکی فعالیت می کنند  ۱۱۸ دستگاه است که حدود ۶۰ درصد آنها در اختیار شرکت ملی حفاری ایران و بقیه در اختیار شرکت های خصوصی داخلی و خارجی است. در بخش دریا نیز ۳۷ دستگاه دکل حفاری دریایی در آب های ایران قرار دارد که مالکیت ۶۲ درصد آنها متعلق به ایران و بقیه در اجاره شرکت های داخلی است. یکی از شاخصهای مهم صنعت حفاری که بر هزینه عملیات حفاری تأثیر بسزایی دارد، بازدهی حفاری است. متأسفانه صنعت حفاری ایران به دلیل عدم برنامه ریزی های صحیح و هدفمند نه تنها در زمره کشورهای صادرکننده تکنولوژی صنعت نفت در دنیا نیست، بلکه با توجه به مشکلات سالهای تحریم حتی جزء استفاده کننده از تکنولوژی های مدرن صنعت نفت هم نیست. این موضوع در بسیاری از مواقع حتی با وجود تجربه بالای پیمانکاران و کارکنان این صنعت، موجب بروز حوادث و خسارات جانبی و مالی جبران ناپذیری می شود که در صورت مدیریت صحیح تکنولوژی می توان از وقوع آنها جلوگیری کرد. اولین گام در مطالعه و ارزیابی وضعیت تکنولوژی در کشور، بررسی توان و ظرفیت داخل کشور و تحلیل وضعیت موجود به منظور شناسایی آسیبها و چالشهای این حوزه و سپس تعیین وضعیت مطلوب در جهت برنامه ریزی هدفمند و پیشنهاد برنامه و راهکارهای عملی و مکانیسم های مناسب مدیریت تکنولوژی است. درحال حاضر انتقال فناوری در صنعت حفاری به دلیل عدم برنامه ریزی، ساماندهی نامناسب شرکتهای فعال این حوزه، ضعف در زیرساختهای اطلاعاتی موجود درباره سازندگان تجهیزات داخلی، اطلاعات بازار و توانمندیهای موجود، مشکلات گمرکی، تعرفه های وارداتی و محدودیت دسترسی به بازارهای بین المللی، کمبود نقدینگی کارفرمایان، عدم پذیرش ریسک در انجام طرحهای پژوهش و فناوری، عدم سرمایه گذاری و عدم توجه به قدرت و توان داخلی در بومی سازی تکنولوژی اتفاق نیفتاده است.   جناب آقای مهندس دادگرنژاد چالشهای صنعت حفاری ایران کدامند؟ بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، از جمله چالشهای مهم صنعت حفاری در ایران می‌توان به نبود قطعات مورد نیاز حفاری حین عملیات فوران چاه، نیروی انسانی متخصص، نبود لوازم و تجهیزات، نبود سرمایه‌گذاری و نخریدن ماشین آلات و دستگاههای حفاری از کشورهای صاحب دانش اشاره کرد. ولی می توان موارد زیر را به عنوان مهمترین چالشهای صنعت حفاری کشور نام برد:  * تاسیس دهها شرکت داخلی به دنبال خروج شرکتهای صاحب نام خارجی مانند شلمبرژه و هالیبرتون پس از تشدید تحریمها همراه با عملکرد ضعیف و دارای آزمون و خطا و ارائه آموزشهای ضعیف و فقدان تجهیزات و نیروی انسانی کارا و متخصص *فقدان مرکز تعمیرات و نوسازی دکلهای حفاری فراساحلی و وابستگی 30 دکل فعال در آبهای جنوبی کشور به استفاده از یاردهای ابوظبی برای تعمیرات دوره ای *پافشاری نابجای تعدادی از سازمانهای وابسته به دولت در مورد امکان ساخت دکل حفاری در کشور و ارائه تصویری نادرست از ویژگیهای این دکل ها که به دلیل رسانه ای شدن موضوع، برداشتهایی نادرست و عوامانه در جامعه، مجلس و همچنین صنعت نفت در مورد این موضوع و بدون توجه به فناوریهای پیشرفته مورد نیاز و تنوع تجهیزات به کار گرفته شده در ساخت یک دکل شده است. * ضعف صنعت حفاری در پایش دستاوردهای نوین علمی و فنی این حوزه مانند دانش نانو، سیالات، افزایه ها و... همراه با عدم تلاش برای بهره گیری از آنها و تداوم استفاده از فناوریهای شش دهه قبل دنیا. *کمبود ناوگان نقل و انتقال دکل ها در مناطق خشکی و دریایی و عدم بروز رسانی نمودن روشهای جابجایی که به افزایش هزینه فرصت از دست رفته برای شرکت ملی نفت ایران، انجامیده است. * فقدان شفافیت در قراردادهای حفاری منعقد شده و یک طرفه بودن مفاد آن در جهت تامین منافع پیمانکاران حفاری به دلیل اعمال نفوذ گسترده و تنظیم مفاد آن توسط شرکتهای پیمانکاری *وابستگی همه جانبه به دکلهای بی کیفیت چینی در سالهای اخیر و ضعف در تامین تجهیزات مورد نیاز که موجب افت شدید نرخ کارایی دکل ها، چند برابر شدن زمان تکمیل چاههای حفاری شده و بالا رفتن هزینه انتظار دکل ها به ویژه در حوزه های فراساحلی گردیده است. *نرخ بالای وقوع حوادث در دکل های کشور و نامشخص بودن راهبرد شرکتهای حفاری برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه و لزوم توجه جدی به مقوله HSEQI *نرخ بالای اجاره دکل ها در کشور و ایجاد انگیزه برای ارگانهای نظامی و اقتصادی شبه دولتی جهت فعالیت در این حوزه با وجود فقدان تجربه و سابقه کار *فقدان تشکل های صنفی شرکتهای فعال در صنعت حفاری با هدف برنامه ریزی منسجم، پرهیز از دوباره کاری، بهبود قدرت چانه زنی و اجرای طرحهای مشترک. برای غلبه و عبور از چالشهای موجود داخلی و جهانی در صنعت حفاری کشور باید طرحی نوین ارائه شود. سخن پایانی؟ محقق شدن انتقال دانش و تکنولوژی واقعی نیازمند اقداماتی از قبیل تدوین نظام زنجیره تأمین کالای صنعت حفاری، شناسایی و اولویت بندی فناوریهای مورد نیاز صنعت حفاری، شناسایی توانمندیهای داخلی در این حوزه، بررسی و تعیین الزامات، چالشها و راهکارهای انتقال، توسعه و مدیریت فناوریهای حفاری و تنظیم نظام مدیریت دانش در زمینه فناوریها، مدیریت و اجرای پروژه های حفاری است. صنعت حفاری به عنوان یکی از حلقه های راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز در دنیای امروز، همواره با بهره گیری از فناوریهای پیشرفته، استفاده از کارآفرین و متخصص ترین نفرات و تجهیزات پیشرفته و اجرای کارامدترین مهارتهای مدیریت منابع انسانی و کارِ گروهی، به پیش می رود. فراموش نکنیم که این عضو جذاب و هیجان انگیز بخش بالادستی صنعت نفت، کلید توسعه میادین هیدروکربوری در مناطق مختلف و میادین متفاوت خشکی و دریایی است. لزوم استفاده از نانوتکنولوژی برای افزایش ضریب برداشت و در کنار آن بازاریابی جدید برای صنعت حفاری کشور در شرایط بیکاری و رکود این صنعت در دستور کار قرار بگیرد.
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی


اکسیداسیون کاتالیزوری، روشی در حال تکامل جهت گوگرد زدایی
ساسان طالب نژاد/دکتری مهندسی شیمی و کارشناس توسعه کسب و کار در حوزه پتروشیمی و‌پالایش
پتروشیمی صنعت بی سردار!
عبدالرسول دشتی