چالشهای صنعت نفت در دولت دوازدهم

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ،ظرفیت کنونی توسعه میادین هیدروکربوری، برای مدیران و مهندسان ایرانی و غیرایرانی فعال در صنعت انرژی دنیا شناخته شده است. ایرانی ها در دوره جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ میلادی، توانستند با وجود همه چالش ها، تولید از میادین خود را ادامه دهند. هرچند در آن دوره، آسیب های گسترده ای به تاسیسات صنعت نفت وارد شد. بعدها در دوره تحریم های بین المللی که از سال ۲۰۱۱ میلادی آغاز گردید، صادرات نفت ایران به کمتر از نصف سقوط کرد. اما تاسیسات صنعت نفت ایران در شرایط کنونی، نیاز زیادی به روزآمدی داشته تا از ذخایر کنونی، بیشینه برداشت انجام گردد. ایران خواهان ایجاد جذابیت برای طرف های خارجی جهت انتقال فناوری، تخصص و دانش روزآمد است. ایرانی ها امیدوارند تا سرمایه خارجی، فضای جدیدی را در صنعت نفت فراهم نموده تا اقتصاد بحرانی کشورشان از آینده بهتری برخوردار گردد. ایرانی ها با داشتن هزاران فارغ التحصیل دانشگاهی، ذخایر عظیم نفت خام، کسب جایگاه دومین دارنده میادین گاز طبیعی و اجرای توافق هسته ای با قدرت های جهانی می توانند یک بار دیگر جایگاه خود را در جامعه جهانی به دست آورند. این فرضیات بر اساس واقعیت ها و نه آرمان گرایی ارائه شده است. البته مدیران ارشد صنعت نفت در تهران به خوبی از محدودیت های کنونی نظیر دیوان سالاری دست و پاگیر، کشمکش های سیاسی و ضعف های نظام مالی اطلاع دارند. اما آنان بر این نکته اتفاق نظر دارند که باید در مسیر اجرای اصلاح گام بردارند. در یک نظرسنجی انجام شده در همایشی بین المللی با حضور کارشناسان آشنا با صنعت نفت ایران، ۵۱ درصد پاسخ دهندگان مهمترین نیاز تاسیسات صنعت نفت ایران را تجهیزات پیشرفته و بهبود فرآیندهای پالایشی دانسته اند. ۲۷ درصد آنان نیز از فرسودگی تاسیسات صنعت نفت به عنوان مهمترین چالش کنونی ایران یاد نموده اند. در پرسشی دیگر ۴۳ درصد پاسخ دهندگان، جایگزینی تجهیزات قدیمی و فرسوده را مهمترین نیاز کنونی صنعت نفت ایران اعلام نمودند. ۵۷ درصد آنان نیز اعلام کردند به دلیل فقدان سرمایه گذاری، تاسیسات نفتی ایران نیازمند تعمیرات اصلاحی است. ۹۲ درصد پاسخ دهندگان از نیاز ایران به اجرایی نمودن استانداردهای بین المللی به ویژه در حوزه بالادستی به عنوان یک ضرورت یاد نموده اند. بهبود کیفیت آموزش و ارتقای روش های تایید صلاحیت و کیفیت از دیگر ضرورت ها در مسیر کاهش زمان توقف عملیات به شمار می رود. هرچند با شرایط نامساعد مالی ایران، شاهد بدبینی نسبت به اثربخشی آموزش های در سطح بین المللی هستیم. اما یکی از ویژگی های قراردادهای آی پی سی، لزوم در پیش گرفتن راهبردهای حضور بلندمدت برای شرکت های پیمانکار بین المللی در بخش های اکتشاف، توسعه و تولید است. اما پرسش اصلی اینست که چه زمانی؟ در ماه های اخیر چند شرکت بین المللی، تفاهم نامه هایی با دولت ایران برای توسعه میادین نفت و گاز ایران منعقد نموده اند. هرچند اکثر این مذاکرات، وارد مرحله اجرایی نشده است. میادین سالخورده نفتی ایران نیاز زیادی به اجرای روش های افزایش ضریب برداشت دارند. چرا که تولید از این میدان ها در سال های اخیر به شدت نزولی شده است. با فقدان سرمایه گذاری های مورد نیاز، اکثر کارشناسان معتقدند اجرای طرح های افزایش ضریب بازیافت در مقایسه با توسعه میادین جدید، دستاوردهای اقتصادی بزرگ تری برای صنعت نفت ایران به ارمغان می آورد. در بخش صنعت گاز، ایران سالانه ۳۴ میلیارد متر مکعب گاز به میادین نفتی دارای تولید نزولی تزریق می نماید. و با افزایش تولید نزولی، حجم این گاز تزریق شده همچنان باید افزایش یابد. ایرانی ها سال هاست که خواهان تبدیل شدن به یک صادرکننده گاز طبیعی در دنیا هستند اما رشد افسارگسیخته مصرف داخلی، مانع تحقق این راهبرد شده است. با افزایش تعداد طرح های تزریق گاز طبیعی به میادین نفتی قدیمی، ایران باید در بخش افزایش تولید گاز، گام های بیشتری بردارد. تولید کنونی گاز طبیعی ایران ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز است و براساس اعلام رهبران ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی، این عدد به 1.2 میلیارد متر مکعب در روز افزایش خواهد یافت. با این افزایش تولید، بخش های صنعتی و داخلی ایران می توانند گاز بیشتری مصرف نمایند. ایران در بخش طرح های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه، از عقب ماندگی زیادی برخوردار است. و باید تلاش بیشتری در جهت مشارکت با شرکت های بین المللی برای اجرای این فناوری ها انجام گردد. از سوی دیگر با وجود کشف تعداد قابل توجهی میادین نفت سنگین در ایران، همچنان مدیران وزارت نفت ایران تمایل زیادی به فعالیت در توسعه این طرح های پیچیده ندارند. هرچند ما می دانیم که ایرانی ها فاقد فناوری و نیروی انسانی متخصص برای تولید از این میدان ها هستیم. روش های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت، از نیازهای اساسی صنعت نفت ایران بوده و تداوم برداشت از اکثر میدان های نفتی تولیدی این کشور در گروی اجرای این روش ها می باشد. هرچند به نظر می رسد توسعه این میادین فاقد اولویت برای مدیران کنونی صنعت نفت است. در مجموع، پژوهش، دانش و همکاری های بین المللی، نیازهای اساسی صنعت نفت ایران در بخش میادین نفت سنگین بوده و تغییر دیدگاههای سنتی همراه با نوآوری، یک ضرورت است. میثم قدیری/نفت ما