تزریق گاز به مخازن نفتی: افزایش برداشت و ذخیره سازی پنهان گاز برای نسلهای آینده

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، آمارها نشان می دهد چاههای نفت ایران در نیمه دوم عمر خود به سر می برند که در چنین شرایطی تزریق گاز به مخزن برای افزایش برداشت دارای اهمیت بسیاری است. ویژگی مثبت تزریق گاز به مخازن اینست که گاز از بین نمی رود، بلکه امکان برداشت مجدد حدود 70 درصد آن وجد دارد. این موضوع درحالیست که در صورت از بین رفتن امکان برداشت از چاه نفت، با کوتاه شدن عمر برداشت از چاه، منابع بسیاری از نفت کشور به هدر می رود. به این ترتیب با توجه به حوزه های مشترک گازی، بهتر است گاز تولیدی مازاد به مخازن نفت تزریق شود زیرا موجب افزایش برداشت شده و همچنین بهترین راه ذخیره گاز برای برداشت مجدد آن در آینده به شمار می اید. بر اساس اطلاعات موجود به نظر می رسد تزریق گاز به میادین نفتی باید همچنان در اولویت برنامه های وزرات نفت قرار گیرد زیرا در صورت عدم تزریق به مخازن کشور، در نتیجه افت 2 میلیون بشکه تولید و قطع کامل صادرات نفت به طور جدی امنیت ملی کشور با تهدید مواجه خواهد شد. در برنامه پنجم مقرر شده بود تا میزان ظرفیت تولید نفت کنونی کشور به 5.1 میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند که رسیدن به این هدف نیازمند جبران افت طبیعی تولید از یک سو و افزایش ظرفیت تولید از سوی دیگر است. بنابراین بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی اعتقاد دارند که در شرایط فعلی تزریق گاز به مخازن اولویتی مهم است. این در حالیست که می توانیم با تزریق به موقع و کافی، 50 درصد از نفت باقیمانده در سنگ مخزن را از این طریق بازیافت کنیم ولی قطعا روش کنونی ، پاسخگوی مدیریت علمی مخزن نخواهد بود. اگرچه برنامه تزریق گاز همواره با افزایش مصرف گاز طبیعی بخش خانی در زمستان، طرح موضوع ضرورت افزایش صادرات گاز به کشورهای دیگر یا تحویل گاز بیشتر به صنایع جانبی همچون پتروشیمی برای تولید محصولات با ارزش افزوده دستخوش تغییر یا تهدید قرار گرفته است، ولی واقعیت اینست که اگر تکنولوژی روز دنیا را در اختیار داشته باشیم دیگر به روش تزریق گاز طبیعی برای ازدیاد برداشت از مخازن نفتی محدود نمی شدیم و می توانستیم از انواع گازهای جانبی (نیتروژن و دی اکسید کربن) برای تزریق به چاههای نفت استفاده کنیم. تاکنون روی دو شیوه عمده در بکارگیری نیتروژن در کشورمان کار شده که یکی از این شیوه ها استفاده از نیتروژن موجود در بخشی از میادین نفتی مانند میدان کبیرکوه و میدان هلیلان به منظور تثبیت فشار به میدانهای نفتی و دیگری استفاده از نیتروژن موجود در هوا که روشی رایج در بیشتر کشورهای نفتخیز دنیا بوده است. از سوی دیگر در حال حاضر ایران جزو تولیدکنندگان دی اکسید کربن در خاورمیانه است و از این رو باید تهمیداتی اندیشیده شود تا از سوی سازمانهای بین المللی محیط زیستی با جریمه روبرو نشویم که یکی از بهترین تمهیدات ، تزریق این گاز به میادین نفتی برای افزایش ضریب بازیافت است. امروزه به طور کلی روشهای مختلفی برای ازدیاد برداشت در دنیا به کار گرفته می شود که ضرورت دستیابی به آنها داشتن تکنولوژی روز دنیاست که مهمترین این روشها شامل تزریق انواع گاز، تزریق آب، تزریق متناوب آب و گاز، روش حرارتی، تزریق فوم و ژلهای پلیمری، استفاده از مواد شیمیایی کاهش دهنده نیروی کشش سطحی و استفاده از روش میکروبی می باشد. روش تزریق گاز به دو صورت امتزاجی و غیر امتزاجی صورت می گیرد که در روش امتزاجی ، گاز طبیعی با افزودن ترکیبات هیدروکربنی میانی c2 تا c6 غنی می شود و راندمان افزایش بازیافت در این روش بیشترین درصد را به خود اختصاص می دهد ولی در روش غیر امتزاجی ، گاز به مخازن نفتی تزریق می شود که این تزریق نسبتا ارزان است. روشهای حرارتی معمولا در بهره برداری از مخازنی که نفت آنها نسبتا سنگین است به کار می رود و برای نفت با شاخص API بین 10 تا 20 کاربرد دارد. روش تزریق مواد شیمیایی یا فوم به منظور کاهش نیروی کشش سطحی بین سنگ و سیال، با تنظیم نسبت تراوایی به گران روی نفت مخزن، مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از میکروبها نیز برای تولید گاز به منظور افزایش بازده یا دفع موادی که باعث کاهش غلظت و گران روی نفت و انتقال آسان آن به سمت چاههای تولیدی می شود، تحت روشی بنام MEOR انجام می گیرد که روشهای میکروبی از روشهای نوین افزایش بازده ذخایر به شمار می رود که از جنبه های نوین کاربرد علوم بیوتکنولوژی در صنعت نفت است. از آنجا که در سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی به «افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و بر حفظ و توسعه ظرفیتهای تولید نفت و گاز، به ویژه در میادین مشترک تاکید شده است"،اولیت درا بودن تزریق گاز به میادی و روشهای جدید مورد اشاره می تواند این هدف را محقق کند. همچنین نظر به اینکه یکی از اهداف ایران در افق 1404 ، تبدیل شدن به یک صادرکننده خدمات فنی و مهندسی در حوزه نفت و گاز است که به نظر می رسد اگر چنین زمینه هایی با مدیریت اصولی داشن، فناوری، نوآوری بتوان به دانش روز دنیا دست یافت و آن را بومی کرد، زمینه تحقق آن هدف بلند، در بلند مدت هموار و هموارتر خواهد شد. سرور کحالی